افزایش شتاب علمی در گروی حمایت از فعالیت تمام وقت دانشجویان دکتری

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، نقشه جامع علمی کشور کتابچه‌ای 66 صفحه‌ای است که چهار سال قبل مقام معظم رهبری آن را به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مربوطه ابلاغ کردند اما هنوز بسیاری از موارد آن روی زمین مانده است و یکی از مهم ترین آن‌ها که ارتباط مستقیم با شتاب علمی کشور دارد حمایت از فعالیت های تمام وقت دانشجویان دوره دکتراست.

در چهارمین اقدام از راهبرد‌ کلان 8 نقشه جامع علمی کشور آمده است:‌ «حمایت از فعالیت تمام وقت اعضاء هیئت علمی با تأمین هزینه های رفاهی ایشان و فعالیت تمام وقت دانشجویان دوره دکتری با تأمین هزینه های تحصیلی و معیشتی ایشان با نظارت استادان راهنما» باید در دستور کار قرار بگیرد. 

برای پیگیری اینکه چقدر این سیاست راهبردی اجرایی شده با سه دانشجوی مقطع دکتری دور یک میز نشستیم تا از دغدغه هایشان بیشتر بدانیم. 

محمد عسگریان که از دانشجویان دکتری مهندسی شیمی در دانشگاه تهران است در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما با بیان اینکه یکی از مهمترین دغدغه های دانشجویان دکتری بعد از درس، دغدغه های معیشتی و مالی است گفت: دانشجوی دوره دکتری باید در حوزه های علمی به شکلی عمیق تر فعالیت تا بتواند مرزهای دانش را جابه‌جا کند برای این کار باید وقت زیادی  برای تز خود بگذارد و با توجه به اینکه دانشجوی دکتری یا متأهل است یا در شرف تأهل، باید استقلال مالی داشته باشد تا بتواند معیشت خود را تأمین کند. 

وی با بیان اینکه کمک‌های دولت باید از پروژه های ممتاز باشد گفت: در مقابل حمایتی که از دانشجویان دکتری می شود ما نیز متقابلا با گذراندن تز دکتری مان مشکلی را از کشور حل می کنیم و با اقدامات علمی خود شاخص های تولید علم و اقتدار ملی را بالا می بریم، ضمن اینکه می توانیم در تدریس و تحقیق به استادان و دانشگاه ها نیز کمک کنیم.

دانایی فر که دانشجوی دکتری زیست ‌فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران است نیز در این گفتگو معتقد است که اگر دانشجویان دکتری بسترها و امکانات  لازم را در کشور خود نبینند به کشورهای دیگر نگاه می کنند گفت: دانشجوهای ایرانی با استعداد هستند و کشورهای دیگر نیز این را فهمیده اند و تلاش می کنند تا دانشجویان ایرانی را که در ایران پرورش داده شده اند حالا که زمان ثمرشان است از آن خود کنند. 

دانایی فر افزود: حدود نیمی از دانشجویان دکتری که هم دوره من هستند به دلیل مشکلات مالی و حمایت نشدن های کافی، علاقه‌مندند برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند چرا که در ایران مجبورند برای گذراندن تزشان؛ برای گذران زندگی کاری غیر مرتبط با درسشان انجام دهند و تنها مبلغ کمی به عنوان پژوهانه دریافت می کنیم.

خلیل نوروزی که دانشجوی دکتری رشته سیاستگذاری علم و فنآوری دانشگاه تهران است نیز گفت: در اطراف ما دانشجویان زیادی هستند که به دلیل فقدان حمایت های مالی و نیازهای معیشتی بالاجبار به سراغ مشاغلی می روند که با سابقه علمی آنها هیچ ارتباطی ندارد.

وی افزود: کشور باید به این جمع بندی برسد که هزینه های ظاهری را پرداخت کند که دانشجوی دکتری، دانشجو باقی بماند و کاری در حد پی اچ دی انجام دهد که برای کشور آورده بزرگتری خواهد داشت وگرنه که با این وضعیتی که شیب علمی کم شده است در مدت کوتاهی در 5‌ ـ‌ 6 سال آینده با رکود علمی نیز رو‌به‌‌رو خواهیم شد و انگیزه ای هم برای دانشجوی دکتری باقی نمی ماند.

نوروزی در خصوص چگونگی حمایت های دولتی از دانشجویان دکتری گفت:قبلاً‌ به وزیر علوم نامه فرستاده بودیم که یا طبق نیاز محوری از همه دانشجویان دکتری حمایت کنید و اگر در توانتان نیست طبق شایستگی محوری با تعیین معیارهای سنجش، کسانی را که شایستگی دریافت کمک دارند به واسطه آنکه نبوغ خاصی دارند، کار برجسته ای انجام داده اند یا پروژه بین المللی خوبی دارند؛ مورد حمایت قرار دهید اما اکنون مبلغ کمی به عنوان پژوهانه پرداخت می شود.

وقتی از معاون آموزشی وزیر علوم مبلغ پژوهانه دانشجویان دکتری را پیگیر شدیم، گفت: مبلغی که در آیین نامه آمده 500 تا 700 هزار تومان است که در سال های گذشته به بخشی از دانشجویان پرداخت می شود. 

مجتبی شریعتی نیاسر در پاسخ به اینکه آیا این مبلغ پاسخگوی دانشجویان دکتری هست گفت: ما باید مقایسه ای به موضوع نگاه کنیم، اکنون نسبت به زمانی که هیچ کمکی به دانشجویان دکتری داده نمی شد یک گام به جلو هستیم و این گامی است که تاکنون برداشته نشده بود و می تواند دغدغه دانشجویان را تا حدودی کم کند. 

این درحالی است که دانشجویان دکتری معتقدند پیگیری ها و تسهیلات در نظر گرفته شده تلاش هایی حداقلی است درحالی که سیاست های حمایت از فعالیت تمام وقت دانشجویان دوره دکتری نگاهی حداکثری دارد، برای ریشه یابی موانعی که حمایت از دانشجویان دکتری را به تعویق انداخته به سراغ رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رفتیم.

رئیس کمیسیون آموزش مجلس در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفت: ابتدا باید ساماندهی درستی از پذیرش دانشجوی دکتری انجام گیرد و بعد سیاست های این طرح عملیاتی شود؛ شاید یکی از دلایل عملیاتی نشدن این سیاست ها همین نحوه پذیرش دانشجویان دوره دکتری باشد.

محمد مهدی زاهدی افزود: وقتی برخی دانشگاه های کشور مثل دانشگاه آزاد بدون رعایت برخی از استانداردهای لازم اقدام به جذب دانشجوی دکتری می کنند یا در برخی دانشگاه هایی که حتی استاد کافی ندارند دانشجو جذب می کنند؛ نمی توان از تعداد کثیر دانشجویان دکتری حمایت کرد. 

زاهدی ادامه داد: خوشبختانه طرح سنجش و پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی با تأکید بر دوره دکتری در دوره نهم مجلس شورای اسلامی تصویب و برای اجرا به دولت ابلاغ شد و امیدواریم این قانون هرچه سریعتر اجرا شود و از سال آینده تمام پذیرش دوره دکتری در این چارچوب صورت بگیرد.

معاون توسعه امور فرهنگی و علمی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نیز در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفت: یکی از سیاست هایی که دولت در بودجه سال 95 دنبال کرده گسترش این حمایت هاست که اعتباری را در صندوق رفاه دانشجویان اختصاص دهیم تا با اعتباری که از قبل اختصاص داده می شد روی هم گذاشته شود و از طریق مذاکراتی بین صندوق رفاه با سیستم بانکی مبالغی به صورت وام به دانشجویان پرداخت شود.

محمدرضا واعظ مهدوی با توضیح اینکه این وام به صورت مجزا پرداخت می شود و ارتباطی با پژوهانه ندارد افزود: برنامه ریزی بر این اساس است که ماهانه مبلغی حدود 800 هزار تومان به دانشجویان پرداخت کنیم و برای باز پرداخت این وام دانشجویان دکتری بعد از فارغ التحصیلی و پیدا کردن شغل توسط دانشجویان دکتری اقدام شود آن هم با حداقل کارمزد بین 4 تا 6 درصد. 

معاون توسعه امور فرهنگی و علمی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور گفت: تلاش می شود تا دانشجویان حسب رشته های تحصیلی شان برای انجام کارورزی در دستگاه های اجرایی هم مشغول به کار شوند؛ تا زمینه جذب بسیاری از این دانشجویان فراهم شود.

وی افزود: به طور مثال اگر رشته دانشجویی، اقتصاد است باید بتواند در وزارت اقتصاد یا سازمان مدیریت مشغول به کار شود یا اگر رشته مهندسی دارد در شرکت ها و کارخانجات بکارگیری تا در عین درس خواندن با مسائل موجود آشنا شود و مهارت های اجرایی و شغلی را بیاموزد تا اینکه بتواند عناصر مختلف دخیل در حوزه تحصیلی را با استادان مربوطه تحلیل کند تا با اینکار بتوان بین آموزش و دانشگاه ها و نهادهای اجرایی و بهره بردار اتصالی برقرار کنیم. 

واعظ مهدوی در پایان گفت: طبیعی است که اگر نیاز به جذب پیش بیاید مراکز اجرایی نیز مشتاق تر هستند کسانی را برگزینند که مدتی در آن شغل کارورزی کرده باشد. 

رئیس شورای راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور گفت: این حمایت ها به دانشجوی دوره دکتری فرصت می دهد که این دانشجویان تمام ذهنش را درگیر کار علمی و تحقیقاتی پروژه های تحقیقاتی محوله کند این مصوبه و ضوابط آن به وزارت علوم و دستگاه های مربوط ابلاغ شده و وزارت علوم به دلیل محدودیت ها پرداخت وام را در دستور کار قرار داده است و تا جایی که برای آنها امکان پذیر باشد وام دانشجویی به دانشجویان دکتری را در دستور کار قرار داده اند تا با بازپرداخت پایین و طولانی مدت برگردانده شود. 

محمدرضا مخبر دزفولی افزود: تلاش می کنیم در جلسات آینده ستاد نقشه جامع علمی کشور با دعوت از مسئولان صندوق های حمایتی نظیر صندوق حمایت از پژوهشگران و صندوق فرآوری و شکوفایی که در زمینه علم و فنآوری فعالیت دارند بتوانیم برای دانشجویان دکتری که پروژه های دکتری را با هدایت استاد راهنما سپری می کنند در طول دوره بتوانند از این صندوق ها کمک بگیرند و استفاده کنند. 

گفتنی است شاید هزینه های حمایتی از دانشجویان دوره دکتری بالا باشد اما مطمئناً‌ هزینه های ناامیدی و خروج نخبگان از کشور بیشتر است؛‌ حالا باید دید مسئولان و متولیان اجرای این سیاست ها بالاخره چه زمانی حمایت از دانشجویان دوره دکتری را به طور کامل در دستور کار قرار می دهد.