دکتر ناصر رضایی کارشناس گردشگری : آمارهای قابل اتکایی در رابطه با اینکه در ده سال اخیر چه مقدار بواسطه گردشگری شغل مستقیم و غیرمستقیم به وجود آمده وجود ندارد. شاید دلیل آن وجود نداشتن حساب­ های مالی گردشگری TSA باشد. با فراهم آمدن سامانه TSA به دلیل اینکه همه فعالیت­های گردشگری مرتبط و غیر آن در آنجا ذکر می­شود. به صورت دقیق و شفاف می­توان گفت که گردشگری چه مقدار در ایجاد اشتغال و درآمد سهم و نقش داشته است. TSA می­تواند ریز گردش مالی گردشگری را نشان دهد و براساس آن می­توان گفت این افراد در این قسمت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به فعالیت هستند و کل آمار و کل گردش مالی را مشخص کند. هرچند که سال گذشته بین معاونت گردشگری و مرکز آمار ایران توافقنامه­ای امضا شد. اما فعلا ما نمیتوانیم دقیقا آمار بدهیم که جایگاه گردشگری در ایجاد اشتغال چقدر بوده است. چرا که آمارهایی که معاونت گردشگری(دفتر برنامه ریزی و توسعه گردشگری) در­ حوزه ­های مختلف می ­دهد. تعداد گردشگران ورودی؛ مقایسه ماهیانه آن­ها، براساس اینکه هوایی، ریلی، دریایی یا زمینی و خروجی­ ها، اما اینکه جایگاه ایجاد شغل گردشگری چگونه است تا بحال وجود نداشته است. این بر می­ گردد به بحث آمارهای گردشگری که به صورت علمی و جدی باید اجرایی شود.

در حوزه گردشگری 4 حوزه متولی ثبت آمار ورود و خروج گردشگران است. این 4 حوزه «وزارت امور خارجه، معاونت اتباع خارجی ناجا، مرکز آمار و معاونت گردشگری» است؛ اما این آمارها زمانی برای ما ارزش خواهد داشت که بتوانیم گردش مالی که گردشگری در کشور ایجاد می­کند و همچنین اشتغالی را که ایجاد می­کند؛ با آمار صحیح و دقیقی بدست بیاوریم که می­تواند با اجرای TSA اتفاق بیفتد.

ظرفیت ­های صنعت گردشگری ایران در ایجاد اشتغال

دکتر علی رحیم پور کارشناس صنعت گردشگری معتقد است که در دنیا گردشگری بیشترین درآمد و اشتغال را در حوزه­های مختلف ایجاد می­کند. صنعت گردشگری به دلیل اینکه فراگیر است و گردشگرها به تمام نقاط مقصد سفر می­کنند؛ لذا درآمد و فرصت­های شغلی برابری در کشور به وجود می­آید. در دنیا به ازای هر یازده شغل یکی در حوزه صنعت گردشگری است. صنعت گردشگری در دنیا بیش از 350 میلیون شغل مستقیم و میلیون­ ها شغل غیرمستقیم ایجاد کرده است. این مشاغل می­تواند در زمینه تولید پوشاک، کفش، کیف و هزاران مایحتاجی که گردشگران خرید می­کنند و به کشور خودشان می­برند باشد. توسعه گردشگری موجب شکوفایی صنایع دستی کشورها می­ شود. بر اساس آمارهای غیررسمی، 5 میلیون نفر در ایران از طریق تولید صنایع دستی و فرش ارتزاق می­ کنند؛ توسعه صنعت گردشگری می­ تواند برای شکوفایی هنرهای ملی و صنایع دستی نقش بازی ­کند. صنعت گردشگری با کمترین سرمایه­گذاری می­تواند شغل ایجاد کند. اگر بخواهید در حوزه صنعت یا پتروشیمی شغل ایجاد کنید باید بالغ بر 300 میلیون تومان در ایران باید هزینه شود تا یک شغل ایجاد شود. ولی در حوزه صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری، بطور میانگین با 30 تا40 میلیون تومان برای عموم جوانان بیکار آن کشور، می­توان شغل ایجاد کرد. امروزه توسعه صنایع گردشگری از شاخص­های توسعه کشورها است. گردشگری در ارتقاء فرهنگی، در نمونه برداری، در الگوبرداری تاثیر بسزا دارد. توسعه صنعت گردشگری همچنین باعث کاهش مفاسد اجتماعی می­ شود. مفاسد اجتماعی در ایران نتیجه بیکاری است؛ ما اعتقاد داریم با منابع خدادادی، چهار فصلی که داریم و سابقه تمدن اسلام، تمدن دوره ما قبل اسلام و دوره باستان، آن قدر یادگارها و بناهای منحصر به فردی را برای ما به یادگار گذاشته­اند که بتوان براساس آن و با کمترین هزینه برای جوانان­مان شغل ایجاد کنیم. در کشورهای دنیا که بیشترین توریست را در این حوزه دارند؛ کمترین سرقت و کمترین نابهنجاری اجتماعی در آنجا اتفاق می افتد. اگر بخواهیم هویت ملی اسلامی و دستاوردهای انقلاب اسلامی را به دنیا معرفی کنیم؛ بهترین راه آن توسعه صنعت گردشگری زیارتی و مذهبی و سلامت است. از نظر دکتر رحیم پور صنعت گردشگری مزایای زیادی دارد که در جدول زیر آورده شده است:

بررسی نظرات مختلف در ایجاد 4 میلیون شغل در صورت 10 میلیون گردشگر

می توان به این نتیجه رسید که ظرفیت بالای اشتغال در صنعت گردشگری گفته ای کاملا صحیح و اصولی است ولیکن رسیدن به اشتغال بالا در این صنعت نیازمند مدیریت کارآمد، نیروی کار آموزش دیده، سرمایه گذاری در زیرساخت ها ، حفظ امنیت کشور ، فرهنگ سازی عمومی و ... است . در این راستا می توان از کشورهای مختلف که در این صنعت رشد چشم گیری داشته اند مانند ژاپن الگو برداری مناسبی داشت. اما در در سال 92 ودر بحث های انتخاباتی آن دوره آقای روحانی اظهار کرده بودند: "ما 3 میلیون و 200 هزار بیکار داریم و اگر تنها 10 میلیون گردشگر وارد کشور شود بیش از 13.3 میلیارد دلار درآمد ارزی و 4 میلیون اشتغال درست می‌شود، یعنی با یک حرکت صحیح در یک مسئله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بیکاری را حل کنیم"  دیدگاه ­های مختلفی به شرح زیر توسط کارشناسان و مسئولان صنعت گردشگری در خصوص ظرفیت این صنعت برای اشتغال، وجود دارد. که در جدول ذیل برخی نظرات مخالفان و موافقان آورده شده است:

مشکلات زیرساختی و چالش­ های گردشگری کشور کدامند؟

در مصاحبه با آقای دکتر علی رحیم پور، کارشناس معاونت گردشگری(دفتر برنامه ریزی و توسعه گردشگری) موضوع چالش ­های صنعت گردشگری بحث شد که اهم چالش­ ها و مشکلات در جدول ذیل آورده شده است:

جمع بندی

در جمع بندی مصاحبه، آقایان دکتر علی رحیم­پور و دکتر ناصر رضایی از کارشناسان معاونت گردشگری(دفتر برنامه ریزی و توسعه گردشگری) به محورهای زیر اشاره کردند. 

- ایران به عنوان کشور اسلامی، امکانات بسیار زیادی در بخش جاذبه­های طبیعی، فرهنگی، تاریخی، گردشگری سلامت، زیارتی و مذهبی دارد. گردشگری باید به عنوان یکی از اولویت ­های برتر توسعه کشورمان مدنظر باشد. گردشگری می­تواند در اقتصاد مقاومتی نقش ایفا کند که باید به آن توجه ویژه شود.

- اگر گردشگری رونق پیدا کند؛‌در سطح پایین، خیلی گسترده می­ تواند از هر 11 شغلی که ایجاد می­ شود به طور مستقیم یک شغل مربوط به گردشگری باشد. به صورت غیرمستقیم خیلی ­ها درگیر می ­شوند و ایجاد فعالیت و اشتغال می ­کند. باز گذاشتن دست بخش خصوصی و کمک به تشکل­های صنفی برای احداث تاسیسات گردشگری و نظارت بر کیفیت ارائه خدمات و تاسیسات گردشگری توسط دولت ضروری است. بخش دولتی به عنوان ناظر، زمینه ساز و تسهیل­ گر می تواند مشوق بخش خصوصی در حوزه گردشگری باشد. به اینکه گردشگری زودبازده است و نیاز کمی به سرمایه گذاری نسبت به ­ بخش­های دیگر دارد و امنیت بالایی هم در این حوزه وجود دارد.

- برای پیشرفت صنعت گردشگری و ایجاد اشتغال، شایسته است تدوین برنامه جامع توسعه و مدیریت صنعت گردشگری و مشخص شدن تکالیف دستگاه­ ها در دستور کار قرار گیرد.

- در کشور متولی اصلی آمار گردشگری، میراث فرهنگی است. اما برای کار آماری نیاز به ابزار دارد و بر اساس قانون مرکز آمار ایران، اجازه دارد آمارها را منتشر کند.

- در کشورحساب­ های مالی گردشگری TSA اعمال نمی­ شود؛ در سال گذشته بین معاونت گردشگری و مرکز آمار ایران توافقنامه ­ای امضا شد تا اولا بتوانیم آمار دقیق و صحیحی بدهیم. و ثانیا از آن مهم تر، براساس آن بتوانیم­ برنامه ­ریزی کنیم؛ برنامه ­ریزی معاونت گردشگری آمار ورودی همه استان ­ها را به صورت تفکیکی و درصد رشد آنها آورده است. اما فعلا ما نمی ­توانیم دقیقا آمار بدهیم که به عنوان مثال جایگاه گردشگری در ایجاد اشتغال چقدر بوده است؟ با TSA این امکان فراهم­ می­شود اینکه بدانیم درآمد اشتغال چه در حوزه گردشگری داخلی و چه حوزه گردشگری بین المللی چقدر است.

- گردشگری به لحاظ روحی و روانی برای مردم بسیار مفید است و از لحاظ اقتصادی، چرخش مالی خیلی عظیمی دارد لذا می­ تواند جایگاه خوبی را برای کشور ایجاد کند.

پژوهش خبری صدا وسیما// پژوهشگر: مهدی ناجی