نگین فرات در آستانه آزادی

پژوهش خبری صدا وسیما: بامداد روز سه­ شنبه (14/ 6/ 1396) عاقبت، پایمردی جانانه سربازان تیپ 137 مدافع دیرالزور که طی 1146 روز محاصره کامل از سوی داعش، حاکمیت بر شهر را حفظ کردند، با شهامت و از جان گذشتگی ارتش سوریه و هم­پیمانان شرکت کننده در عملیات آزادسازی دیرالزور، در هم آمیخت و بعد از سه سال و نیم، محاصره این شهر راهبردی شکسته شد. شهری که به واسطه موقعیت مهم سیاسی، اقتصادی و نظامی­اش «نگین فرات» لقب داده شده است.

دیرالزور در جوار رود فرات و دروازه سرزمین­ های شرق سوریه است؛ این شهر مرکز استان مهم دیرالزور، یعنی دومین استان بزرگ سوریه (شامل هفده درصد از مساحت کل سوریه) که هم مرز با عراق و نقطه اتصال عراق و دیگر استان­ های سوریه محسوب می ­شود؛ مقادیر معتنابهی ذخایر نفت و گاز دارد و محل میادین نفتی الطیانة، التنک، العمر الحفرة، کونیکو، الورد و ایستگاه­های پمپاژ گاز می­ باشد.

زمانی دیرالزور تأمین ­کننده یک چهارم اقتصاد سوریه بود؛ چرا که علاوه بر داشتن ثروت­ های نفتی، مرکز مهم تولید محصولات زراعی این کشور نیز بود و با عبور و مرور کاروان ­های تجاری، مبادلات بازرگانی میان عراق، سوریه و لبنان از این مرز صورت می ­گرفت.

هفتاد هزار سکنه این شهر، در مدت 38 ماه محاصره، از لحاظ امکانات دارویی و مواد غذایی در تنگنای شدیدی قرار داشتند؛ در طول سال­های محاصره، فرودگاه نظامی دیرالزور واقع در جنوب این شهر تنها گذرگاهی بود که استان دیرالزور را به سایر شهرهای سوریه مرتبط می­ کرد. اکنون نیز که محاصره بخش شمالی شهر شکسته شده، همه توجهات به فرودگاه و دفع داعش از اطراف آن معطوف است.

به دلیل مزایای استراتژیک متعدد دیرالزور به خصوص فاصله کوتاه میان این شهر تا رقه (پایتخت داعش در سوریه)، پالمیرا، المیادین و قائم، همچنین قرار داشتن در مسیر حلب ـ بغداد، همه طرف­ های درگیر در جنگ سوریه به خصوص آمریکایی ­ها و داعش به این شهر مطامع و اهداف زیادی داشته ­اند؛ از همه مه م­تر اینکه نیروهای هر طرف که به صورت کامل کنترل این استان را به دست گیرد، کنترل مرزهای مشترک سوریه با عراق را نیز در اختیار خواهد داشت. پس از آزادی موصل نیز، دیرالزور یکی از مقاصد اصلی تکفیری­ هایی بود که از نقاط تحت اشغال خود چه در عراق و چه در سوریه، عقب نشینی یا فرار می ­کردند.

اگرچه با شکسته شدن محاصره دیرالزور، تصرف بخش ­های غربی شهر و آزادسازی مناطق زیادی از این استان، داعش90 درصد قلمرو خود را از دست داده است، اما هنوز قسمت­ های شرقی شهر و مناطق اطراف پایگاه هوایی در جنوب دیرالزور در دست داعش است. همچنین داعش دو منطقه راهبردی «رقه» و «ادلب» سوریه را هنوز در چنگال خود دارد. اما دومین مرحله از عملیات «فجر» در عمق صحرای سوریه همچنان ادامه دارد؛ از شمال غرب شهر دیرالزور ارتباط زمینی و تدارکاتی نیروهای مقاومت برقرار شده و در یکی از مهم­ترین محورها که مسیر تدمر به دیرالزور است، نیروهای ارتش و محور مقاومت در تلاشند از این سمت وارد مرکز دیرالزور شوند. در خصوص رقه در شمال استان دیرالزور باید گفت بخش ­هایی از این شهر توسط نیروهای سوریه دموکراتیک و کُردهای تحت حمایت آمریکا آزاد شده و همچنان در حال پیشروی هستند و تقریباً نیمی از شهر را تحت تصرف دارند. وضعیت ادلب نیز که مرکز تجمع تروریست­ های جبه ه­النصره و سایر گروه­ های تکفیری است که پس از شکست در جبهه ­های دیگر، به این شهر کوچ داده می­ شدند؛ چنانچه در مذاکرات آستانه تعیین تکلیف نشود، باید تروریست­ های حاضر در این شهر خود را برای رویارویی با ارتش و نیروهای مقاومت آماده کنند.

تحلیلگران معتقدند آزادسازی دیرالزور، احتمال تجزیه سوریه پس از نابودی داعش و یا ساقط کردن دولت بشار اسد را که برخی بازیگران به دنبال آن هستند، کاهش می‌دهد. در صورت تکمیل پاک سازی و آزادسازی دیرالزور، مقدمات آزادسازی بخش­ های دیگر خاک سوریه که هنوز در اشغال تروریست­ های داعش و دیگر تکفیری­ هاست با سرعت و سهولت بیشتری فراهم خواهد شد.

پژوهش خبری // پژوهشگر: مرجان شریف زاده