جایگاه صنایع کوچک در اقتصاد و نقش صندوق ضمانت سرمایه گذاری

 به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ؛ بیش از 90 درصد از بنگاه های اقتصادی جهان را بنگاه های کوچک و متوسط یا همان (SME) تشکیل می دهند.
در دنیا راهکارهای زیادی برای حمایت از صنایع کوچک در پیش گرفته اند اما یکی از موفقترین الگوهایی حمایتی ، ایجاد صندوق های ضمانت سرمایه گذاری بوده که اغلب کارکرد تامین وثایق را دارد.

تعریف صنایع کوچک

تاکنون تعاریف متعددی از صنایع کوچک و متوسط در کشورهای مختلف ارائه شده است.
این بنگاه ها معمولا بر اساس چند شاخص اصلی از جمله تعداد شاغلین، مجموع دارایی های خالص، میزان سطح فروش و در نهایت میزان سرمایه گذاری، قابل ارزیابی و شناسایی هستند.
مهم ترین این شاخص ها برای تعریف اندازه این بنگاه ها تعداد کارکنان شان است.
برای مثال در کشور آلمان و امریکا تعداد کارمند برای صنایع کوچک و متوسط کمتر از 500 نفر در نظر گرفته شده است.
برخی کشورها مثل ایتالیا یا ترکیه ، غیر از تعداد اشتغال، حجم گردش مالی سالانه را هم در تعریف صنایع کوچک گنجانده اند و کشوری مثل هند میزان سرمایه گذاری را در تعریف صنایع کوچک مد نظر قرار داده اند.
در ایران طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، صنایع کوچک به واحدهای تولیدی اطلاق می شود که تعداد کارکن آن زیر 50 نفر باشد.
در ایران نزدیک به 80 هزار واحد صنعتی کوچک فعالیت می کنند و ده ها هزار واحد صنفی تولیدی در سراسر کشور مشغول به تولید هستند.

ویژگی های خاص صنایع کوچک

کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری به دلیل میزان بالای انعطاف پذیری در شرکت های کوچک بیشتر صورت می گیرد.
تعداد مشاغل ایجاد شده توسط این شرکت ها به دلیل نیاز کمتر به سرمایه اولیه در قیاس با صنایع بزرگ به مراتب بیشتر است.
شرکت های کوچک می توانند با هزینه کمتری نسبت به شرکت های بزرگ از صنعت خارج شوند، به همین دلیل در بسیاری از کشورهای جهان توجه خاصی به این گروه از بنگاه ها شده است و با مطالعه و بررسی آنها سعی در استفاده هر چه مناسب تر از مزایای این شرکت ها دارند.
بنگاه های کوچک و متوسط با جذب و اشتغال بخش عظیمی از جمعیت کشورها نقش اساسی در آموزش و تربیت نیروی کار ماهر ایفا کرده اند تا جایی که تامین نیروی انسانی متخصص برای شرکت های بزرگ توسط شرکت های کوچک و متوسط صورت می گیرد.

ضرورت ایجاد صندوق های ضمانت صنایع کوچک

بررسی های آماری در دنیا نشان می دهد حدود 2300 صندوق ضمانت در دنیا در حال فعالیت هستند.
اصولا این صندوق ها با هدف کاهش ریسک و پوشش انواع خطرات پیش روی سرمایه گذاران و تولیدکنندگان تشکیل شده اند.
بدین گونه که ضمن تضمین منافع متقاضیان خود، باعث کمک به آنها برای برخورداری از اعتبارات بانکی و خرید خدمات و کالا در بازارها می شوند.
صندوق های ضمانت همچنین در مواقع لزوم نقش بازوی توانمند متقاضیان را در تسهیل وصول مطالباتشان ایفا می کنند.
نحوه فعالیت صندوق های ضمانت در چند محور از جمله میزان سرمایه، نحوه و مراحل ارایه ضمانت، چگونگی اداره صندوق و موضوع مالکیت با هم متفاوت است.
صندوق های حمایت از صنایع کوچک در اکثر کشورهای دنیا، توسط دولت اداره می شوند.
برای مثال، امروزه اقتصاد موفق کره جنوبی برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل به الگو شده است و همچنین بسیاری از صاحبنظران، موفقیت چشمگیر کره جنوبی در رشد اقتصادی 4دهه اخیر را مرهون تمرکز و توجه بر دو محور صنایع کوچک و صادرات می دانند.
در راستای حمایت از صنایع کوچک و متوسط، صندوق ضمانت صنایع کوچک و متوسط کره جنوبی(KODIT) در سال 1976شکل گرفت.
این صندوق نهادی قانونی با سرمایه 4میلیارد دلار است که به صورت کامل توسط دولت پشتیبانی می شود.
محورهای کسب و کار این صندوق مشتمل بر4گروه ضمانت نامه اعتباری زیرساختی، ضمانت نامه اعتباری، بیمه نامه اعتباری و مشاوره مدیریتی است.
کره از این صندوق ضمانت در مسیر پیشرفت و توسعه خود برای حمایت از صنایع کوچک و متوسط به بهترین شکل بهره برده است.

صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک در ایران

صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک جهت کمک به تامین مالی بنگاههای کوچک، به عنوان یکی از چالش های اساسی اینگونه بنگاهها، در سال 1383 به موجب ماده واحده ای قانونی توسط مجلس محترم شورای اسلامی تاسیس شده است و هدف اصلی آن فراهم آوردن زمینه توسعه سرمایه گذاری بخش غیر دولتی در صنایع کوچک، همچنین کوتاه کردن مدت زمان اجرای طرح های اشتغالزا و البته دارای توجیه اقتصادی، با اولویت مناطق کمتر توسعه یافته و تضمین و تسهیل در توثیق تسهیلات اعطایی به طرح های اشاره شده است.
این وظیفه قانونی در قالب ارائه تضامین لازم به ذینفعان مختلف، از جمله سیستم بانکی کشور، جهت تسهیل در تامین مالی صنایع کوچک است. تضامین اشاره شده از طریق صدور انواع ضمانت نامه های مورد نیاز صنایع کوچک توسط این صندوق انجام می گیرد.
اصلی ترین و سنتی ترین و البته پرکاربردترین نوع ضمانت نامه در اکثر صندوق های توسعه ای، از جمله صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک، ضمانت نامه های اعتباری است.
این ضمانت نامه جهت تسهیل در تامین منابع مالی صادر می شود و در اصل جایگزین وثیقه مورد مطالبه بانکها برای واحدهای صنعتی کوچک (زیر 50 نفر نیروی انسانی) است.
بر اساس اساسنامه و آیین نامه های مربوطه، حداکثر سقفی که صندوق برای یک مشتری حقیقی و یا حقوقی می تواند اختصاص دهد 30 میلیارد ریال شامل حداکثر 70% اصل و سود تسهیلات برای مناطق برخوردار و 85% اصل و سود برای مناطق کمتر برخوردار خواهد بود.
این صندوق، منظور نقش آفرینی سازنده تر در فضای کسب و کار صنایع کوچک، محصولات جدیدی را نیز به سبد محصولات خود اضافه کرده است.
از این محصولات می توان به ضمانت نامه اعتبار خرید مواد اولیه که به نفع تولید کنندگان و تامین کنندگان مواد اولیه صنایع کوچک صادر می شود و هدف آن امکان خرید اعتباری و نسیه است، اشاره کرد.
صدور ضمانت نامه های شرکت در مناقصه و مزایده، حسن انجام کار، پیش پرداخت جهت اجرای انواع قراردادهای تولیدی و پیمانکاری نیز از محصولات جدید صندوق محسوب می شود.

چگونه این صندوق پویاتر شود؟

الف: افزایش سرمایه

بر اساس استانداردهای بین المللی، اینگونه صندوق ها در نهایت تا 7برابر سرمایه خود قدرت ریسک دارند و مبادرات به صدور ضمانتنامه می کنند و با توجه به رشد فعالیت های صندوق ، سرمایه 110 میلیارد تومانی برای حمایت از صنایع کوچک در مقایسه با صندوق های مشابه با سرمایه های چند میلیارد دلاری، سرمایه ناچیزی است.
برهمین اساس، در سال های اخیر نیاز مبرم به افزایش سرمایه در این نهاد ضمانت کننده احساس می شود.

ب : سقف پوشش

بر اساس آیین نامه مصوب هیات وزیران این صندوق می تواند حداکثر تا 70 درصد اصل و سود تسهیلات بانکی صنایع کوچک را ضمانت کند(در مناطق محروم تا 85 درصد) .
این بدان معناست که متقاضی یک بار باید در صندوق اعتبارسنجی شده ، وثیقه گذاری کند و سپس برای 30 درصد باقی مانده دوباره در نزد بانک، اعتبارسنجی کند و برای آن 30 درصد هم وثیقه بگذارد.
این موازی کاری و یا به عبارتی دوباره کاری هم زمان از صنعتگر می گیرد هم در تامین وثیقه باز هم صنعتگر را دچار مشکل می کند چرا که نظام بانکی همیشه به دنبال وثایق سهل البیع است.
باید با تغییر اساسنامه ، این صندوق بتواند 100درصد تسهیلات را ضمانت کند.
این اتفاق هم برای صنعتگر مطلوب است هم برای نظام بانکی که یک ضمانت نامه کامل بابت ارائه تسهیلات می گیرد.
با توجه به پیچیدگی های روابط موجود بین بانک ها و شرکت های کوچک ومتوسط و همچنین نیاز مبرم این شرکت ها به تسهیل امور دستیابی به منابع مالی، صندوق ضمانت صنایع کوچک در کشور نقش مهم و اساسی را ایفا می کند و امید است هر چه زودتر شاهد ارتقاء سطح خدمات دهی در این صندوق در کشور باشیم.