سوریه و اصرار آمریکا بر مواضع پیشین

استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه روز پنجشنبه گفت مذاکرات جدید میان دولت سوریه و مخالفان 28 نوامبر (7 آذر 1396) آغاز می‌شود. وی گفت از کسانی که بر هر دو طرف نفوذ دارند درخواست می‌کند از آنها بخواهند برای «مذاکرات اساسی» آماده باشند.
مذاکرات آتی در ژنو هشتمین دور از مذاکرات تحت نظارت ­استفان دی میستورا از اوایل سال 2016 (7 آذر 1396) خواهد بود. هیئت های مخالفان سوری که شامل داعش یا دیگر گروه‌های فهرست سازمان های تروریستی سازمان ملل نمی‌شود، هرگز تحت نظارت دی میستورا با نمایندگان دولت سوریه گفتگوهای رو در رو نداشته‌اند.
پیش از این مذاکرات از سویی نشست آستانه در پایتخت قزاقستان در روزهای 31-30 اکتبر (8 و 9 آبان 1396) تحت نظارت ترکیه، ایران و روسیه و از سوی دیگر کنفرانس ریاض-2 در دهم نوامبر (19 آبان 1396) برای یکپارچه کردن معارضان سوری برگزار می‌شود. البته بسیاری بر این باورند که هیئت معارضان سوری یکپارچه نخواهد شد، در کنفرانس ریاض 1 در یک ماه گذشته نیز سه گروه اصلی معارض در گفتگوهای خود نتوانستند به توافقی برسند.
دی میستورا از ژنو در یک ویدئو کنفرانس برای شورای امنیت سازمان ملل گفت امیدوار است نشست روزهای 31-30 اکتبر (8 و 9 آبان 1396) در آستانه، پایتخت قزاقستان که تحت نظارت ترکیه، ایران و روسیه برگزار می‌شود «مانع از تزلزل هرچه بیشتر موافقت نامه‌های ایجاد مناطق عاری از تنش» در سوریه بشود. دی میستورا همچنین گفت وقت حرکت در روند سیاسی برای پایان دادن به جنگ سوریه است و «اکنون وقت حقیقت فرا رسیده است.»
در این میان رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا نیز روز پنجشنبه گفت: «آمریکا یک سوریه واحد و یکپارچه می‌خواهد که بشار اسد هیچ نقشی در دولت آن نداشته باشد. حاکمیت خاندان اسد رو به پایان است و تنها مسئله این است که این کار چگونه محقق شود.» وزیر امور خارجه آمریکا گفت: «ما معتقد نیستیم که آینده‌ای برای رژیم اسد و خاندان اسد وجود دارد.»
تیلرسون این اظهارات را پس از مذاکراتش با استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه که آن را «مفید» خواند، بیان کرد. دی میستورا قرار است مذاکرات صلح تحت میانجیگری سازمان ملل را در هفته‌های آینده از سر گیرد.
وزیر خارجه آمریکا در حالی همچنان بر موضع گذشته آمریکا اصرار می‌ورزد که ارتش سوریه و متحدانش موفقیت‌های قابل توجهی در میادین جنگ بدست آورده‌اند و به نظر می‌رسد این موفقیت‌ها مدت‌هاست معادلات سیاسی را در مذاکرات ژنو به سود دمشق تغییر داده است؛ تا جایی که بسیاری از مقامات آمریکایی و اروپایی بار‌ها اذعان کرده‌اند دیگر کناره‌گیری بشار اسد از پیش شرط‌های مذاکرات نیست.
با این حال محافل آمریکایی و معارضین سوری تلاش می‌کنند برکناری بشار اسد از قدرت را از نتایج مذاکرات ژنو نشان دهند. وزیر خارجه آمریکا در این باره ادعا کرد: کنار زدن اسد باید از طریق روند ژنو به رهبری دی میستورا صورت بگیرد اما چنین چیزی «پیش نیاز» شروع این روند نیست.
هدف از این رویکرد سیاسی و رسانه‌ای می‌تواند تقویت اهرم‌های فشار به سود معارضان باشد. ولی هدف دیگری نیز قابل تصور است که عبارت است از بهم زدن کافه مذاکرات برای جلوگیری از دست یافتن ارتش سوریه و متحدان به مناطق تحت کنترل معارضان، حتی استقلال این منطقه از دمشق و در نتیجه حضور نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی در این مناطق. خاطر نشان می‌شود همین رویکرد در کردستان سوریه نیز دنبال می‌شود. طبیعتاً در آینده مناطق تحت کنترل معارضان و کردهای سوری به اهرم فشاری بر ضد دمشق تبدیل خواهد شد.
از این طرح می‌توان تحت عنوان «سودانیزه کردن سوریه» یاد کرد. زیرا شبیه این طرح پیش از این در سودان اجرا شده است؛ یعنی سیطره شورشیان سودانی بر جنوب این کشور و استفاده از آن برای اعمال فشار بر دولت مرکزی این کشور (یعنی دولت عمر البشیر) و یا حتی زمینه سازی برای استقلال این منطقه از شمال سودان.
احمد طعمه یکی از رهبران معارضین سوری نیز در گفتگو با این شبکه از استانبول درباره مذاکرات صلح سوریه خاطر نشان کرد: پس از قطعنامه 2254 شورای امنیت، پرونده سوریه بُعد دیگری به خود گرفت. ما در گذشته از عبارت انتقال سیاسی استفاده می‌کردیم که در مذاکرات ژنو در سال 2014 بر این مسئله تاکید شده بود ولی پس از دخالت روسیه و ورود گروه‌های افراطی به این کشور، تغییراتی در رویکردهای جهانی ایجاد شد تا روند انتقالی در سوریه شکل دیگری به خود پیدا کند. در این مرحله با توافقی درباره ایجاد مناطق عاری از تنش و درگیری، آتش بس میان نظام سوریه و معارضان بر اساس روند آستانه روبرو هستیم. همچنین توافق شد تا گروه سازمان دولت اسلامی (گروهک تکفیری صهیونیستی داعش) و جبهه النصره از بین بروند. ما بر این باوریم تلاش‌هایی که تاکنون صورت گرفته برای مدیریت بحران سوریه بوده است و تاکنون به مرحله‌ای نرسیدیم که به صورت جدی وارد مذاکره شویم. با این حال وی افزود: پیش بینی می‌شود جامعه بین‌المللی به مبارزه با داعش و جبهه النصره تا سال 2019 پایان بدهد و سپس مذاکرات جدی درباره انتقال سیاسی و تدوین قانون اساسی و انتخابات آغاز خواهد شد. طولانی شدن این روند به معنای محقق شدن سیاست‌های روسیه است. این روند باعث می‌شود که بشار اسد تا سال 2021 در کرسی ریاست جمهوری در سوریه بماند و این وضع تاسف بار است.

---------------------------------------
عبدالرضا خلیلی

­