بررسی مشکلات اتحادیه مبل سازان کشور

چکیده مصاحبه پژوهشی:

• سهم ایران از بازار 147 میلیارد ‌دلاری صنعت مبلمان جهان، کمتر از 50 میلیون دلار، یعنی رقم بسیار ناچیز 03/ 0 درصد است.
• صنعت مبلمان در کشور بیش از 30 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد و بیش از 8% از اشتغال بخش تولید به صنعت مبلمان تعلق دارد.
• اگر صادرات صنعت مبلمان را در یک مقطع زمانی پنج ساله در نظر بگیریم، صنعت مبلمان از صادرات ۳۰ میلیون دلاری در سال ۱۳۹۱ به 9 میلیون در سال ۱۳۹6 رسیده است.

پژوهش خبری صدا وسیما: صنعت مبلمان یکی از سه صنعت نخست بین صنایع کوچک دنیاست و جزو صنایع کوچک بسیار سودده و زودبازده در صورت مطلوب بودن وضعیت بازار محسوب می­شود.

گردش مالی این صنعت در جهان بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار در سال است و صادرات آن در جهان بازاری بیش از ۱۵۰ میلیارد دلاری دارد که متاسفانه کشور ما با وجود داشتن بازاری بزرگ و وجود انبوهی از فعالان، سهم کوچکی از این بازار دارد[1].

در حال حاضر که اقتصاد و صنعت کشور به‌طور عام و صنعت مبلمان به‌طور خاص در دوران رکود به سر می‌برند، این صنعت تنها با 50 % ظرفیت تولیدی در حال فعالیت است، البته به گفته رئیس اتحادیه صنف درودگران و مبل ­سازان تهران، گردش مالی این صنعت سالانه بیش از 30 هزار میلیارد تومان در صورت مطلوب بودن وضعیت بازار است که بیش از 8 % از اشتغال بخش تولید به این صنعت تعلق دارد، این در حالی­ست که ظرفیت‌ها و مزیت‌های کشورمان در این صنعت بسیار بیش از این است. به همین سبب، برای بررسی بیشتر این موضوع و مشکلات و موانع پیش روی این صنعت با آقای عبدالحسین عباسی، رئیس اتحادیه صنف درودگران و مبل ­سازان تهران در 5 تیر 97 مصاحبه­­ ای انجام دادیم که در ذیل به آن می­ پردازیم.

پیشینه مبل در ایران[2]

آثار و مدارک باستان شناسی به جای مانده از فرهنگ های کهن در سرزمین­ های گوناگون خاورمیانه و آسیای غربی نشان می­ دهد که صندلی به عنوان وسیله ­ای برای نشستن از هزاران سال پیش به شکل­ های گوناگون وجود داشته است. یکی از نمونه­ های اولیه این نوع صندلی­ های اولیه، چهارپایه­ ای است ساده که از این نوع چهارپایه ­ها برای نشستن استفاده می­ شده است. مدارک موجود نشان می­ دهد که قدیمی ­ترین چهار پایه موجود درمنطقه خاور نزدیک باستان از حفریات باستان شناسی تپه چشم علی در جنوب شرق تهران (شهرری) در کاوش­ های اریک اشمیت در سال­های ۶-۱۹۳۴ به دست آمده است. این چهارپایه که متعلق به نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد است با مخلوطی از گل رس و شن و کاه ساخته شده است.خمیره و پوشش آن قرمز رنگ است و در بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران نگهداری می­شود. این چهار پایه طوری ساخته شده است که به لحاظ وزن و استحکام به راحتی می­ تواند وزن انسان را تحمل کند.

اما قدیمی­ ترین نمونه صندلی در ایران، در نقش برجسته­ ای بر مهره­ای از جنس سنگ یمانی آبی رنگ از دوره عیلام نقش شده است. در این میان بهترین نمونه­ های مبلمان، تخت و صندلی در ایران باستان مربوط به دوره هخامنشی است. متاسفانه اصل این آثار در کاوش های باستان شناسی بدست نیامده است، لیکن نمونه ­هائی از تخت وصندلی  بر روی نقوش برجسته­ ­های تخت جمشید نظیر: صحنه بارعام داریوش در خزانه تخت جمشید، صحنه خشایار شاه نشسته بر تخت شاهی و یا نقوش بالای آرامگاه داریوش در نقش رستم بارها مشاهده می­شود.

از دوره اسلامی و در میان نمونه ­های بدست آمده از کاوش ­های باستان شناسی، می­ توان به یک قطعه صندلی سفالی با تکنیک قالبی با رنگ فیروزه ­ای اشاره نمود که در هر ضلع نمای آن یک طاق ­نما وشش پایه به شکل نیم تنه شیر دارد. این قطعه از گرگان بدست آمده و متعلق به قرن ششم هجری است.

بنابراین می ­توان گفت استفاده از مبلمان در ایران از دوران باستان تا دوران معاصر در انحصار طبقه حاکم و بزرگان بوده است و استفاده از این عنصر تجملاتی در واقع از دوره قاجار و پس از آن در عصر پهلوی کم­­کم مورد استفاده طبقه مرفه قرار گرفته و آنگاه در بین سایر اقشار جامعه متداول گردید.

آمار فعالان صنعت مبل کشور

در ایران دو اتحادیه درودگران و مبل­سازان و اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فعالیت می ­کنند. در اتحادیه درودگران20 هزار نفر و در اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان 500 هزار نفر مشغول فعالیتند و تا 8.5 درصد اشتغال کشور با این صنعت گره خورده است.

سرانه مصرف مبلمان در کشورهای توسعه یافته و ایران

آمارها نشان می ­دهد که70 هزار نفر در صنعت مبلمان کشور مشغول به کار هستند که 56 هزار نفر در واحدهای صنفی و بقیه در واحدهای صنعتی فعالیت دارند.

سرانه مصرف مبلمان در کشورهای توسعه یافته 223 دلار و میانگین جهانی آن 64 دلار است. ارزش مبلمان بازار ایران 5 میلیارد دلار تخمین زده می ­شود و این نشان می­ دهد که مصرف سرانه مبلمان در ایران کمی بالاتر از متوسط جهانی است[3].

در  مهر سال 96 ، سهم ایران از بازار 147 میلیارد ‌دلاری جهان(75 درصد)، کمتر از 50 میلیون دلار(25 درصد)، یعنی رقم بسیار ناچیز 03/ 0 درصد است که در صورت مرتفع شدن موانع تولید و صادرات، می‌توان در یک برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت میزان تولید را افزایش داد و سهم ایران را در بازار جهانی به 200 و 500 میلیون دلار در کوتاه‌مدت و میان‌مدت و یک میلیارد دلار در بلندمدت افزایش داد^[4].

صادرات و واردات مبل از سال های 93 تا 96

سال 1393، 12 میلیون دلار صادرات مبل به عراق، افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و کویت و 26 میلیون دلار میزان واردات به کشور بود که 90% آن به شکل مصنوعات کامل از چین، ترکیه، امارات، ایتالیا و اسپانیا صورت گرفت.

در سال 1394 صادرات کشور 1 میلیارد دلار و واردات نیز 3 میلیارد دلار کاهش یافت و میزان صادرات 11 میلیون دلار و واردات 23 میلیون دلار شد.

در سال 1395 صادرات کشور 7 میلیون دلار و واردات این صنعت به 11 میلیون دلار بود و در سال 1396میزان صادرات کشور، 9 میلیون دلار و میزان واردات 16 میلیون دلار بود[5].

البته اگر صادرات به این بخش را در یک مقطع زمانی پنج ساله در نظر بگیریم، صنعت مبلمان از صادرات ۳۰ میلیون دلاری در سال ۱۳۹۱ به 9 میلیون در سال ۱۳۹6 رسیده است.

بزرگترین صادرکنندگان مبل در جهان

آمارهای جهانی نیز گویای آن است که چین، آلمان و ایتالیا بزرگترین صادرکنندگان مبلمان در جهان هستند و ۳۱ درصد از مجموع صادرات مبلمان دنیا به چین مربوط می‌شود. کشورهای هلند، آمریکا و مکزیک دیگر صادرکنندگان بزرگ مبلمان در سطح جهان به شمار می­روند.

در حال حاضر حدود 60 هزار واحد صنعتی و صنفی به تولید و عرضه انواع مبلمان در کشور مشغول هستند و در مجموع می‌توان گفت بیش از 8% از اشتغال کشور به این بخش مربوط می‌شود.

رکود بازار صنعت مبل و تعطیلی 400 نفر از  فعالان این صنعت

در حالی که ما شاهد افزایش قیمت در مواد اولیه هستيم، کاهش قدرت خرید مردم نیز سبب شده که این رکود بیشتر شود. مبلمان کالایی است که جزو وسایل زینتی خانه محسوب می‌شود و مردم در صورت داشتن پول اضافه و تامین سایر هزینه‌ها اقدام به تعوض مبلمان خود می‌کنند. امروز هم وضعیت طوری است که همه می‌گویند سال بعد مبل می­خریم. از طرف دیگر نوسان بازار ارز نیز برای ما تبدیل به یک مشکل شده است. امروز هر چه می‌خواهیم تهیه کنیم، می‌گویند بعد از ساعت ۱۱ تا قیمت دلار مشخص شود.

از سال ۹۳ که این صنعت رکود تشدید پیدا کرده تا به امروز نزدیک به ۴۰۰ نفر از اعضا فعالیت خود را تعطیل کردند و ترجیح دادند دیگر در بازار فعالیت نکنند.

مشکلات صنعت مبل سازان

*تامین مواد اولیه با کیفیت با وجود تعرفه بالا و نابساماني بازار ارز

*فرسودگی و استهلاک ماشین آلات: عدم توجه به استهلاک تجهیزات در طی زمان بهره‌برداری و عدم توانایی مالی باعث فرسوده شدن تجهیزات در این صنعت شده که به نوبه خود هزینه‌های نگهداری تجهیزات را افزایش داده و به کاهش کمی‌و کیفی محصولات منجر شده است.

*‌عدم رعایت کیفیت مناسب محصولات چوبی‌

* عدم آموزش کافی کارگران صنایع مصنوعات چوبی‌: به‌رغم وجود برخی استادکاران ماهر در زمینه تولید مبلمان و مصنوعات چوبی‌، به‌طور عمومی‌سطح آگاهی و آموزش کارگران شاغل در این زمینه کافی نبوده و بعضا مشاهده می‌‌شود که افرادی که به لحاظ مهارتی از توانایی کافی برخوردارند، به دلیل عدم شناخت کافی در خصوص ویژگی‌های چوب و روش‌های تولید ضمن ایجاد ضایعات فراوان در حین تولید محصولاتی را تولید می‌‌کنند که از کیفیت لازم برخوردار نیستند یا پس از مدت کوتاهی ارزش خود را از دست می‌دهند‌.

‌*ناآگاهی از بازارهای هدف‌: عدم وجود سیستم کامل اطلاع رسانی از بازارهای هدف و ویژگی‌های آن؛ یکی از علت‌های عدم موفقیت صادر‌کنندگان این گروه محصولات به جهت کسب تجربه از طریق آزمون و خطاست که عموما وظیفه اطلاع رسانی بر عهده سفارتخانه‌های ایران در بازارهای مورد نظر و همچنین متولیان امور صادرات است.

*حضور قدرتمند رقبا‌: در بازار رقابتی مصنوعات چوبی هیچ محصولی بدون رعایت قوانین تجارت جهانی و حفظ کیفیت و قیمت مناسب و همچنین تبلیغات صحیح قادر به ورود به عرصه رقابت نخواهد بود در زمینه مصنوعات چوبی رقبای قدرتمندی در بازارهای جهانی وجود دارند که رقابت با آنها مستلزم برنامه‌ریزی صحیح و بهبود کیفی محصولات است.

*ساختار سنتی‌: بیش از ۵۰۰ شرکت صنایع کوچک در بخش مبلمان فعال هستند که به دلیل ساختار سنتی این صنف از رشد قابل توجهی برخوردار نیستند.

* یک تولیدکننده در صنعت مبل باید انواع مختلف مالیات و عوارض پرداخت کند تا بتواند تولیدی خود را باز نگه دارد از مالیات بر درآمد گرفته تا عوارض تابلوی سردر مغازه که عوارض بسیار عجیبی است؛ چراکه تابلو شناسنامه هر مغازه است یعنی با همه این مالیات هایی که ما برای تولید پرداخت می­کنیم هنوز حتی حق زدن تابلو بالای مغازه خود را نداریم مگر اینکه عوارض آن را پرداخت کرده باشیم.

*یکی از اصلی­ ترین دلایل افزایش قیمت محصول نهایی در صنعت مبلمان مالیات بر ارزش افزوده است؛ چراکه از چوب فروش، پارچه فروش، روکوب، نقاش،​ مبل ساز و... تا فروشنده نهایی مالیات بر ارزش افزوده گرفته می­ شود و این یعنی برای یک کالا چندین مرتبه مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می­ شود، با این روش چطور انتظار می ­رود تا قیمت نهایی محصولات در صنعت مبل سازی پایین بیاید.

*در حال حاضر کارخانه خوب، کارگر متخصص و خلاق و حتی مواد اولیه و ماشین‌آلات هم که باشد به دلیل نبود نقدینگی کار تولید گره می‌خورد و بانک‌ها باید در تسهیلات‌دهی به تولیدکنندگان و ماهیت آن و حتی زمان بازپرداخت تسهیلات تجدیدنظر کنند تا این مشکل برطرف شود.

 تاثیر نوسان نرخ ارز بر تولید و صادرات صنعت مبلمان

شرایط فعلی کشور به ویژه افزایش قیمت ارز باعث شده کارگاه‌های بی‌شمار تولید مبل با تمام ظرفیت نتوانند به فعاليت بپردازند و برخی از آنها نیز به ورطه تعطیلی بیفتند؛ چراکه در حال حاضر تأمین چوب مناسب تولید مبل بنا به دلایل مختلف با دشواری‌های بسیاری مواجه است. 

همچنین ایران بازارهای صادراتی خود را ازدست‌داده و چین تمام بازار را با اجناس بی‌کیفیت خود دراختیار گرفته است و با مشکلات ارزی موجود و نوسان دلار نمی‌شود دوباره این بازارها را به‌دست آورد. برای حضور دوباره در بازارهای جهانی باید بتوانیم بازاریابی مناسبی برای محصولات‌مان داشته باشیم و این مسئله فقط از طریق حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی امکان‌پذیر است که با دلار گران و هزینه‌های بالا نمی‌توان در نمایشگاه‌های جهانی حضور موثری داشت.

کلام آخر

با وجود سابقه نسبتا طولانی تولید مبل در کشور ایران، جایگاه و سهم ایران در این حوزه، کمتر از 1% برآورد می­ شود که همچون بسیاری از حوزه ­های دیگر واردات بی­ رویه و عدم برنامه­ ریزی اصولی و حمایت ­های موثر و مستمر از سوی دولت و بخش خصوصی باعث شده نتوانیم، نقش موثری را در این بخش از خود ایفاء کنیم.

فعالان این عرصه معتقدند که در صورت حمایت جدی از این فعالیت، شاهد اشتغالزایی زنجیره وار در بسیاری از بخش ­های دیگر نیز خواهیم بود، اما غفلت و استمرار کم توجهی ­ها شرایطی را ایجاد کرده که نه تنها در عرصه خارجی نتوانیم به نحو مطلوبی به جایگاه شایسته­ ای نائل شویم، بلکه در حوزه داخلی و تامین نیازهای جامعه نیز، شاهد کاستی­ ها و نارسایی­ های بسیاری باشیم.

در شرایط فعلی، ارائه تسهیلات ارزان قیمت و در نظر گرفتن تنفس زمانی دو ساله برای باز پرداخت وام، ضرورتی است که تا حدود بسیاری، فعالان این عرصه را از وضعیت موجود، نجات خواهد داد، در غیر این‌صورت با ادامه وضعیت موجود طی ماه­ها و سال­های آینده، تعداد هر چه بیشتری از تولیدکنندگان مبل به تغییر شغل و تعطیلی واحد تولیدی خود، مبادرت می­ ورزند.

امید آن می­ رود در سال پیش­رو، با اتخاذ تدابیر موثر و حمایت هوشمندانه دستگاه ­های ذی­ربط، شرایط متفاوتی را در بازار مبل کشور و بخصوص صادرات این محصول شاهد باشیم.

پژوهش خبری // پژوهشگر: دانشمندی

--------------------------------------------

1- خبرگزاری صداوسیما، 8 تیر97

2-تاریخچه مبل ایران، گروه تولیدی مبل رویال، 7/ 1/ 95

[3] - ایران آنلاین، محسن صالحی­نیا، معاون امور صنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت، 12 آذر 96

1- هفته نامه تجارت فردا، 29 مهر 96

1-آمار سال 95 و 96 واردات و صادرات صنعت مبلمان از سوی عبدالحسین عباسی، رئیس اتحادیه صنف درودگران و مبل­سازان تهران ارایه شده است.