بی‌خانمان‌ها در آمریکا

پژوهش خبری صدا و سیما: داشتن مسکن و سرپناه برای مصون ماندن از سرما و گرما از حقوق اساسی هر انسانی در این کره خاکی است. براساس ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر انسانی سزاوار یک زندگی با استانداردهای قابل قبول برای تامین سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش، از جمله تامین خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبت‌های پزشکی و خدمات اجتماعی است.[1]  حق در بسیاری از قوانین اساسی دولت‌ها نیز به رسمیت شناخته شده است. با وجود این میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از این حق برخوردار نیستند که به آنها در اصطلاح بی‌خانمان گفته می‌شود.

این چالش فقط گریبان کشورهای در حال توسعه و عقب نگه داشته شده را نگرفته است و حتی کشورهای توسعه یافته‌ای همانند آمریکا نیز با این چالش مواجه هستند. براساس قانون آمریکایی مک کینی- ونتو [2]بی خانمانی، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن افراد به خانه و سرپناه مناسب، ثابت و منظم برای اقامت شبانه و خواب دسترسی ندارند. این وضعیت در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته دیده می‌شود و هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند که توانسته این پدیده را مهار کند. اما در برخی از کشورها، وضعیت بی‌خانمان‌ها متناسب با پیشرفت و توسعه در بخش‌های دیگر آن نیست که در این زمینه می‌توان به آلمان، انگلیس، فرانسه و آمریکا اشاره کرد. این پدیده در آمریکا به دغدغه جدی فعالان حقوق بشر و برخی مقامات ایالتی تبدیل شده است.

در این پژوهش به بررسی علل و عوامل رشد بی خانمانی در آمریکا به عنوان یکی از چالش‌های اجتماعی در این کشور می‌پردازیم.

بی‌خانمانی در آمریکا

مساله بی‌خانمانی در آمریکا برای اولین بار در دهه هفتاد قرن هجدهم مطرح شد. برخی از بی‌خانمان‌ها در آن زمان در حومه‌های شهرهایی نظیر نیویورک زندگی می‌کردند. در قرن بیستم با وقوع رکود بزرگ در دهه سی، منجر به بروز فقر، گرسنگی و بی‌خانمانی گسترده شد. در آن زمان حدود دو میلیون نفر در سراسر آمریکا خانه‌های خود را از دست دادند. در دهه 1980، تعداد بی‌خانمان‌ها در آمریکا به یک بحران جدی تبدیل شد، به طوری که دولت رونالد ریگان در سال 1987، قانون مک کینی- ونتو را امضا کرد. بر اساس این قانون، دولت فدرال باید به صورت مستقیم به بی‌خانمان‌ها کمک می‌کرد،؛ ولی این کمک‌ها به اندازه‌ای نبود که این بحران را مهار کند.

بحران بی خانمانی در آمریکا به طوری گسترده شد که گزارش های دولتی در سال 2017، حاکی از این بود که در آمریکا حدود پانصد و پنجاه و سه هزار و 742 نفر بی خانمان دایمی وجود  دارد که از زمان رکود بزرگ در آمریکا بی سابقه بوده است.

براساس آمار، شمار بی خانمان ها در سال 2017 در نیویورک، بزرگترین پناهگاه بی خانمان ها در آمریکا، چهار ممیز یک دهم درصد افزایش یافته است.

نکته قابل توجه اینکه هر چند سیاهان جمعیت اندکی از آمریکا را تشکیل می دهند، اما یک سوم بی خانمان ها سیاهپوست هستند.[3]

23 درصد از بی خانمان ها، دارای فرزند هستند.

 51.3 درصد از آنها مردان مجرد و 24.7 درصد از آنها زنان مجرد هستند.

39 درصد کل بی خانمان ها، افراد زیر هجده سال هستند.

 از نظر پراکندگی قومی و نژادی، 39 درصد آنها آفریقایی تبار، 35 درصد قفقازی، 13 درصد هیسپانیک، 2 درصد بومیان آمریکا و یک درصد هم آسیایی هستند.  البته حدود دو و نیم میلیون نفر در آمریکا هستند که بی‌خانمانی را دست کم یک شب تجربه کرده‌اند و سه و نیم میلیون نفر برابر با یک درصد جمعیت آمریکا فاقد مسکن هستند.

بن کارسون، وزیر مسکن و شهرسازی آمریکا در ماه فوریه 2018 نیز در بیانیه‌ای درباره وضعیت بی‌خانمان‌ها در آمریکا گفت، بی‌خانمانی، فقط مساله دولت فدرال نیست، مشکل همه کشور است. [4]

جدول زیر تعداد افرادی در آمریکا را نشان می دهد که بی خانمانی را تجربه کرده اند:

•  آمار کل بی خانمان ها در آمریکا
• افرادی که در گرمخانه ها هستند
• افرادی که هیچ سرپناهی ندارند

عوامل بی خانمانی در آمریکا

عوامل بی خانمانی را می توان در سه سطح عوامل دست‌بندی کرد:

1. عوامل ساختاری

- توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت

- افزایش تقاضا برای مسکن و کاهش عرضه

- اجاره بها مسکن

- بیکاری

- بدهی‌های فردی به بانک‌ها

- تبعیض جنسی، نژادی و قومی

2. عوامل ناتوانی نظام اجتماعی
3. عوامل فردی و شخصی

توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت که یکی از علل مهم بی خانمانی در آمریکا می ­باشد، از جمله عوامل ساختاری آمریکا محسوب می ­شود.

روزنامه هافینگتون پست[5] در مقاله ای با عنوان مسئله بی خانمان ها و خانه های خالی نوشت: براساس گزارش نشریه بیزینس فاکس، 18 میلیون و 900 هزار مسکن خالی در سراسر کشور وجود دارد و سه و نیم میلیون نیز در آمریکا مسکن ندارند.

بر اساس گزارش دولت ایالتی کالیفرنیا، افزایش تقاضا برای مسکن و کاهش عرضه یکی از مهمترین علل گرانی مسکن  و اجاره بها در این ایالت و در نهایت بی خانمان شدن برخی از شهروندان آمریکایی است. در این گزارش باید سالانه 180 هزار مسکن در این ایالت ساخته شود، اما بررسی ها حاکی از این است که سالانه فقط هشتاد هزار مسکن در این ایالت ساخته می شود.

بی خانمانی و فقر ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.  به عنوان مثال کالیفرنیا در حال حاضر با 20.4 درصد بالاترین نرخ فقر را در آمریکا دارد که منجر به تشدید بی خانمانی در این ایالت شده است.

بیکاری نیز از عوامل ساختاری بی­خانمانی است. افراد با حداقل درآمد در آمریکا سی تا پنجاه درصد از درآمد خود را صرف اجاره بها می کنند و در صورتی که به هر دلیلی شغل خود را از دست بدهند، به جمعیت بی خانمان ها افزوده می شود.

همچنین بسیاری از بی خانمان ها با قطع کمک هزینه اجاره، قادر به پرداخت هزینه سرپناه خود نبوده و به تدریج به بی خانمان ها پیوستند. این کمک هزینه برای افراد فقیر از دوره ریگان آغاز شده بود و از سال 2011 تا سال 2014 به تدریج قطع شد.

بن کارسون، وزیر مسکن آمریکا در مصاحبه با رادیو ملی آمریکا معتقد بود که افزایش بی خانمان ها در نیویورک به این دلیل است که سرعت افزایش اجاره بها، بسیار بیشتر از سرعت افزایش درآمدها است.

براساس گزارش ها، 71 درصد بی خانمان ها در سانفرانسیسکو به دلیل افزایش اجاره بها، خانه های خود را از دست داده‌اند.  بدهی‌های فردی به بانک‌ها نیز از دلایل دیگر بی‌خانمانی است که بعد از بحران اقتصادی سال 2007 در امریکا تشدید شد. تبعیض جنسی، نژادی و قومی نیز از دیگر عوامل ساختاری افزایش بی خانمانی در آمریکا است. تبعیض اجتماعی و اقتصادی علیه اقلیت های نژادی باعث شده است که بی خانمانی در میان ن‍ژادهای غیرسفیدپوست بیشتر باشد؛​ به طوری که 58 درصد از افرادی که در گرمخانه‌های نیویورک مستقر شده‌اند ​سیاهپوست آفریقایی- آمریکایی و 31 درصد آنها هیسپانیک یا لاتین تبار بودند و فقط هفت درصد از آنها سفیدپوست بودند. از این سفیدپوست ها هم یک درصد آسیایی و سه درصد هم سفیدپوستان غیرآمریکایی هستند.

منظور از عامل ناتوانی سیستمی، ناتوانی نهادهایی است که مکلف به مراقبت و حمایت از اقشار آسیب پذیر هستند. این نهادها در کنار نهادهای اصلی همانند وزارت مسکن و شهرسازی باید نیازسنجی کنند. بویژه کودکان و افراد ناتوان یا ضعیف لازم است شناسایی شوند و برای اسکان آنها برنامه هایی طراحی شود، اما بیشتر نهادهای موظف به این کار در عمل به شعارهای تبلیغاتی بسنده کرده‌اند.

در سطح سوم، عوامل فردی و شخصی قرار دارد. اعتیاد به مواد مخدر و الکل،​یا فقدان سرپرست خانواده از دلایل اصلی بی خانمانی است.

وضعیت بی خانمانی در ایالت های مختلف آمریکا

به نوشته روزنامه واشنگتن پست[6]، در سال 2013 از هر صد هزار آمریکایی، 195 نفر بی خانمان بوده اند. در کلرادو در هر صد هزار نفر، 193 نفر بی‌خانمان هستند. اما آمار و ارقام در نیویورک بسیار وحشتناک‌تر است به طوری که از هر صد هزار نفر ساکن در این شهر، 768 نفر بی خانمان هستند. براساس آمار سال 2017، نیویورک با 76501 بی‌خانمان در صدر فهرست  شهرهایی با بیشترین آمار بی‌خانمان‌ها قرار دارد و بعد از آن لس آنجلس با 55188 بی‌خانمان قرار داد.

  ـ جدول زیر نشان‌دهنده شهرهایی است که بیشترین بی‌خانمان‌ها را در خود جای داده‌اند.

 شهر نیویورک در کالیفرنیا، بیشترین آمار بی‌خانمان‌ها را دارد. براساس آمار دولتی در سال 2017، هر شب 62 هزار مرد، زن و کودک در گرمخانه‌ها می‌خوابند. این آمار در مقایسه با یک دهه پیش حدود 79 درصد افزایش داشته است. سه چهارم این افراد به همراه خانواده‌شان در این اماکن هستند. 38 درصد کل مقیمان این گرمخانه‌ها، کودکان هستند و فعالان حقوق بشر در این زمینه به دولت فدرال و ایالتی به شدت هشدار داده‌اند.

 ـ جدول زیر نشان دهنده افزایش تعداد بی‌خانمان‌ها در فاصله 1983 تا 2017 در شهر نیویورک است.

در میان 50 ایالت آمریکایی، بالاترین میزان بی خانمانی مربوط به ایالت هاوایی است.  در این ایالت نفر از هر صد هزار نفر،  465 نفر بی خانمان هستند. بعد از آن ایالت نیویورک با 399 نفر در هر صد هزار نفر و کالیفرنیا با 367 نفر در هر صد هزار نفر بیشترین نرخ بی خانمانی را دارند. کمترین نرخ بی خانمانی در می سی سی پی، 81 در هر صد هزار نفر است و بعد از آن ایندیانا و کانزاس با 94 نفر در رتبه های بعدی قرار دارند.

ـ جدول زیر نشان‌دهنده تعداد بی‌خانمان‌ها در هر یک از ایالت‌های آمریکا بر اساس ارزیابی‌های سال 2013 است؛

 این تعداد بی‌خانمان به نسبت جمعیت آمریکا بسیار زیاد است و می توان آن را یک بحران تلقی کرد. هرچند مقامات آمریکایی سعی می‌کنند آن را در حد یک دغدغه و نگرانی تنزل دهند. اما اکثر رسانه‌های آمریکایی از واژه بحران برای توصیف مسئله بی‌خانمانی در آمریکا استفاده می‌کنند. ^[7]

پیامدهای بی خانمانی

بی‌خانمانی منجر به بروز اختلالات روانی و مشکلات سلامتی در میان آنها شده است. به طوری که نتایج یک تحقیق نشان می‌داد اکثر بی‌خانمان‌های خیابانی در نیویورک، دچار اختلالات روانی یا دیگر بیماری های جسمی هستند. خوابیدن در هوای سرد و مناطق آلوده، می‌تواند منجر به بروز بیماری شود. ضمن اینکه با توجه به اینکه این افراد کمتر دغدغه‌ای برای درمان خود دارند، در صورتی که به بیماری های ویروسی مبتلا شوند، این بیماری به سادگی به بی‌خانمان‌های دیگر سرایت می‌کند. اکثر بی‌خانمان‌ها در آمریکا دچار سوء تغذیه هستند. براساس آمار رسمی، 58 درصد از بی‌خانمان‌های آمریکا، پول کافی برای خرید غذا ندارند.

بی‌خانمان‌ها همچنین در معرض تجاوزهای جنسی و آزار و اذیت‌های خیابانی قرار دارند. بی‌خانمان‌ها همچنین ممکن است جذب باندهای قاچاق مواد مخدر و انسان شوند و احتمال ابتلای آنها به مواد مخدر و الکل در مقایسه با دیگر اقشار جامعه بیشتر است. مقامات سانفرانسیسکو از میزان استفاده از مواد مخدر در میان بی خانمان های این ایالت شگفت زده هستند. براساس آمار، روزانه صدها سرنگ استفاده شده توسط بی‌خانمان‌ها در اماکن اقامتی جمع آوری می‌شود که آلوده به ویروس بیماری‌های واگیر نظیر ایدز و هپاتیت است.

 براساس آمارهای دولتی، 22 درصد از بی خانمان ها دچار اختلالات روانی هستند. 30 درصد از آنها با آزار و اذیت مواجه شده اند. 46 درصد از آنها با مشکلات سلامتی مواجه هستند. سطح سواد اکثر بی خانمان ها در آمریکا پایین است، به طوری که 38 درصد از آنها تحصیلات دبیرستانی را به پایان نرسانده اند و 34 درصد آنها هم دیپلم دبیرستان دارند و 28 درصد نیز تحصیلات دانشگاهی دارند. بی‌خانمان‌ها برای دولت های محلی هم مشکلات بسیار زیادی برای آنها به وجود آورده است. آنها مجبورند، اماکنی را که بی خانمان ها به آن پناه می‌برند را از نظر امنیتی تامین کنند و به همین دلیل به نیروی پلیس بیشتری نیاز هست. همچنین در صورتی که گرمخانه‌ها و اماکن اقامتی از نظر رفاهی مجهز شوند، جذابیتی برای بی‌خانمان‌ها ایجاد می شود که هزینه آن فقط بر دوش ایالت خواهد بود؛​ ضمن اینکه این افراد مالیات هم پرداخت نمی کنند.

با وجود اینکه بی خانمانی یک چالش جدی در آمریکا محسوب می شود، اما عملا در دو دهه اخیر هیچ راهکار عملی برای حل و فصل این مسئله و حتی اراده جدی برای مهار آن دیده نمی شود. برخی از گزارش ها حاکی از این است که باراک اوباما در مقایسه با دونالد ترامپ توجه بیشتری به این معضل نشان می داد و آمار و ارقم نیز حاکی از کاهش اندک از آمار بی خانمان ها در آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما بود.

نتیجه‌گیری

به طور کلی، در حال حاضر تعیین رقم دقیق بی‌خانمان‌ها در آمریکا تا حدی غیر ممکن است. در برخی آمارهای غیررسمی گفته می شود که  بالغ بر هفت و نیم میلیون بی ​خانمان در آمریکا وجود دارد. بی خانمان‌ها را نمی‌توان یک جمعیت مجزا از جمعیت یک کشور دانست. براساس همان ارزش های آمریکایی و غربی، همه افراد حق دسترسی به مسکن مناسب دارند، اما در حال حاضر براساس آمار غیررسمی بیش از هفت میلیون آمریکایی در گرمخانه ها، خیابان ها و یا خودروها می خوابند.

به طور کلی به نظر می رسد توزیع ناعادلانه ثروت و شکاف طبقاتی در آمریکا و ضعیف شدن طبقه متوسط در این کشور، منجر به فقیرتر شدن حاشیه نشینان و افزایش اقشار آسیب پذیر در جامعه آمریکایی شده است. آمار سال 2017 نشان می دهد که میزان بی خانمان ها در مقایسه با سال 2010، سیزده درصد افزایش داشته است. بسیاری از فعالان حقوق بشری، این وضعیت را یک تراژدی در آمریکا می دانند که مسئولان وظیفه دارند آن را مهار کنند. از نظر آنها صرف فقط یک میلیارد دلار در سال می تواند  به بحران بی خانمانی در آمریکا پایان دهد، اما ظاهرا هم دولت فدرال و هم ایالت‌ها ترجیح می‌دهند به جای صرف این هزینه، بی‌خانمان‌ها را نادیده بگیرند.

 پژوهش خبری // پژوهشگر: تهمینه بختیاری

منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است.