پخش زنده
امروز: -
دیوان بین المللی دادگستری
مشروح رأی دادگاه لاهه درباره ایران منتشر شد
گزاره برگ (فکت شیت) صدور قرار موقت دیوان بین المللی دادگستری درباره دعوای جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده امریکا منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دولت، متن این گزاره برگ بدین شرح است :
صدور قرار موقت دیوان بین المللی دادگستری
در دعوای جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا
- پیرو ثبت شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت ایالات متحده امریکا به دلیل اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و درخواست از دیوان برای صدور قرار موقت، امروز، ۱۱ مهرماه ۱۳۹۷، دیوان بین المللی دادگستری قرار موقت خود را به اتفاق آراء صادر و طی آن، ضمن احراز صلاحیت خود برای رسیدگی به این دعوا و اینکه قرار صادره الزام آور و لازم الاتباع بوده و موجد تعهدات بین المللی برای مخاطبین آن می باشد، اعلام کرد که دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین المللی خود وفق عهدنامه ۱۳۳۴ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) در ارتباط با صادرات اقلام زیر به جمهوری اسلامی ایران را برطرف نماید:
ـ دارو و تجهیزات پزشکی؛
- اقلام غذایی و کشاورزی؛
- قطعات و تجهیزات هواپیما وخدمات تامین و نگهداری لازم برای ایمنی هواپیمایی.
-دیوان همچنین در قرار خود ایالات متحده امریکا را ملزم کرده است تضمین نماید تا مجوزهای لازم برای موارد مشمول در بند فوق را صادر و پرداخت ها و معاملات مربوط به آنها انجام شود.
- دیوان در ادامه همچون آراء قبلی و در پرتو رویه قضایی خود، عبارتی را ذکر کرده است که در پاره ای قرار موقت های قبلی خود نیز شبیه آن را درج کرده و به موجب آن، از طرفین می خواهد از هر اقدامی که ممکن است اختلاف جاری نزد دیوان را تشدید یا تطویل نموده یا حل و فصل آن را پیچیده کند، خودداری نمایند. با توجه به موضوع شکایت (اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران)، طبعا دولت ایالات متحده امریکا مسئولیت مضاعفی در این خطابِ دیوان دارد.
- دیوان در قرار خود همچنین با رد ادعاها و نظرات حقوقی دولت امریکا، به صراحت ذکر کرده است که موارد مورد درخواست ایران در دادخواستی که داده است، منحصرا به نقض های احتمالی عهدنامه ۱۳۳۴ (مستند دعوا از سوی ایران) مربوط بوده و به هیچ یک از مفاد برجام اشاره ندارد. از نظر دیوان، حقوق مورد اشاره از سوی ایران مبتنی بر تفسیر عهدنامه ۱۳۳۴ بوده و برخی از موارد مندرج در تصمیم ۸ می امریکا (همزمان با خروج از برجام)، به عنوان مثال، فسخ مجوزهای اعطا شده برای واردات از ایران، محدودیت های اعمال شده بر تعاملات مالی و ممنوعیت اقدامات تجاری، قابلیت تحت تاثیر قراردادن حقوق مورد استناد ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ را دارد.
- حقوق خاص و مشخصی که جمهوری اسلامی ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ به آنها استناد کرده است، می تواند آثار غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد و لذا از منظر حقوقی باورپذیر است.
- جمهوری اسلامی ایران از تصمیم دیوان بین المللی دادگستری به عنوان رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت آن علیه اقدام غیرقانونی دولت امریکا در بازگرداندن تحریم های یکجانبه که با خروج این کشوراز برجام صورت گرفته است، استقبال می کند و قویا انتظار دارد که دولت امریکا با تجدید نظر در سیاست های غلط و دیرینه خود در نقض مقررات و تعهدات بین المللی، عضوی مسئولیت پذیر و عادی در عرصه جامعه جامعه بین المللی باشد.
- اضافه می نماید، دیوان در این مرحله صرفا به مسائل غیرقابل جبران رسیدگی کرده و سایر موضوعات در رسیدگی ماهوی دیوان مورد بررسی و توجه قرار خواهد گرفت. در این رابطه، دکتر جمشید ممتاز، استاد برجسته حقوق بین الملل و قاضی اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در بیانیه ای تفصیلی که در ارتباط با صدور قرار موقت به دیوان ارائه کرده است، نظرات خود را تشریح و انتظارات خود را مطرح کرده است. از جمله اینکه ایشان مشروعیت تحریم های ثانویه ایالات متحده را از منظر حقوقی به چالش کشیده است، زیرا دامنه فراسرزمینی داشته و هدف آنها اثرگذاری مستقیم بر نحوه چینش روابط خارجی دولت های حاکم و مستقل است و این نقض اصل بنیادین عدم مداخله به نحو مصرح در منشور ملل متحد می باشد. همچنین با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را تایید نموده است، آن را یک واقعیت عینی مرتبط با اختلاف دانسته که تعهداتی را برای همه دولت های عضو ملل متحد از جمله امریکا ایجاد کرده است. از آن گذشته، بر مبنای گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ذی صلاح فنی، اعتبار توجیهات امریکا برای وضع مجدد تحریم ها زیر سوال می رود.
سابقه موضوع:
- دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۷ و در واکنش به اقدام دولت امریکا در اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران متعاقب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت امریکا نزد دیوان بین المللی دادگستری، به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد، شکایتی را ثبت نمود.
- دولت جمهوری اسلامی ایران همزمان با ثبت این شکایت، از دیوان بین المللی دادگستری درخواست کرد با توجه به آثار مخرب، زیانبار و جبران ناپذیر تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت امریکا در اعمال و تشدید تحریم های یکجانبه که نقض صریح مفاد و ترتیبات عهدنامه ۱۹۵۵ به شمار می آیند، قرار موقتی را در این رابطه صادر کند.
- شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا نزد دیوان از این رو صورت گرفته است که در عهدنامه ۱۹۵۵تصریح شده که هریک از طرفین می توانند اختلافات ناشی از تفسیر یا اجرای این عهدنامه را به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع دهند. عهدنامه مذکور کماکان معتبر است و هیچ یک از طرفین تاکنون از ترتیبات پیش بینی شده در آن جهت فسخ عهدنامه استفاده نکرده اند. به عبارتی، عهدنامه تا زمانی که یکی از طرفین فسخ آن را اعلام ننماید، معتبر باقی خواهد ماند.
- عهدنامه ۱۹۵۵ برای طرفین معاهده متضمن تعهداتی در حمایت از اتباع یکدیگر در قلمرو سرزمین طرف دیگر از جمله در زمینه واردات و صادرات، نقل و انتقالات پولی، رعایت حقوق و منافع مکتسبه و منع رفتار تبعیض آمیز و همچنین آزادی تجارت بین دو سرزمین است.
- پیش از این جمهوری اسلامی ایران در دعوای سکوهای نفتی (۱۳۷۱) مبنای شکایت خود را عهدنامه مذکور اعلام کرده بودند و دیوان نیز برمبنای آن، ضمن احراز صلاحیت خود به دعوای طرفین رسیدگی کرده است. دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ دعوایی را علیه ایالات متحده امریکا به دلیل ضبط و توقیف اموال بانک مرکزی به استناد عهدنامه مذکور مطرح نموده که فرایند قضایی آن در مرحله احراز صلاحیت می باشد.
- از آنجایی که رسیدگی ماهوی به شکایات مطروحه در دیوان بین المللی دادگستری بعضا طولانی و زمانبر است، هریک از طرفین دعوا می توانند به منظور حفظ حقوق خود که ممکن است تا رسیدگی ماهوی به دعوا و صدور رای نهایی در معرض خطر قرار گیرد، از دیوان درخواست قرار موقت نمایند.
- بر اساس رویه دیوان بین المللی دادگستری در صدور قرار موقت، بایستی صلاحیت اولیه دیوان برای رسیدگی به ماهیت اختلاف، باور پذیری حقوق ماهوی (پیوند کافی بین اقدامات متخلفانه طرف مقابل و نقض حقوق درخواست کننده و همچنین بین اقدامات درخواستی و حقوق ماهوی طرف درخواست کننده)، ضرورت و فوریت صدور دستور موقت و وارد آمدن زیان های غیرقابل جبران در صورت عدم اتخاذ اقدامات موقتی از سوی دیوان احراز گردد.
- قرار موقت صادره از سوی دیوان بین المللی دادگستری همانند آراء آن برای طرفین دعوا الزامی و لازم الاجراست. در صورت عدم اجرای دستور دیوان توسط هر یک از طرفین دعوا، ارجاع موضوع به شورای امنیت از سوی طرف دیگر قابل بررسی است. در این صورت، شورای امنیت می تواند در صورت مقتضی، اقدام به صدور قطعنامه ای به منظور الزام طرف دیگر دعوا به اجرای دستور موقت دیوان نماید. علاوه بر این کشورهای مخاطب رای دیوان، هزینه سیاسی و اعتباری زیادی را در سطح بین المللی در صورت عدم اجرای قرار موقت دیوان خواهند پرداخت. ضمن آنکه سایر دولت ها معمولاً در روابط بین المللی خود به ویژه رابطه با کشورهای طرف دعوا به تصمیمات اتخاذ شده از سوی دیوان در قرار موقت توجه خواهند داشت.
صدور قرار موقت دیوان بین المللی دادگستری
در دعوای جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا
- پیرو ثبت شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت ایالات متحده امریکا به دلیل اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و درخواست از دیوان برای صدور قرار موقت، امروز، ۱۱ مهرماه ۱۳۹۷، دیوان بین المللی دادگستری قرار موقت خود را به اتفاق آراء صادر و طی آن، ضمن احراز صلاحیت خود برای رسیدگی به این دعوا و اینکه قرار صادره الزام آور و لازم الاتباع بوده و موجد تعهدات بین المللی برای مخاطبین آن می باشد، اعلام کرد که دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین المللی خود وفق عهدنامه ۱۳۳۴ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) در ارتباط با صادرات اقلام زیر به جمهوری اسلامی ایران را برطرف نماید:
ـ دارو و تجهیزات پزشکی؛
- اقلام غذایی و کشاورزی؛
- قطعات و تجهیزات هواپیما وخدمات تامین و نگهداری لازم برای ایمنی هواپیمایی.
-دیوان همچنین در قرار خود ایالات متحده امریکا را ملزم کرده است تضمین نماید تا مجوزهای لازم برای موارد مشمول در بند فوق را صادر و پرداخت ها و معاملات مربوط به آنها انجام شود.
- دیوان در ادامه همچون آراء قبلی و در پرتو رویه قضایی خود، عبارتی را ذکر کرده است که در پاره ای قرار موقت های قبلی خود نیز شبیه آن را درج کرده و به موجب آن، از طرفین می خواهد از هر اقدامی که ممکن است اختلاف جاری نزد دیوان را تشدید یا تطویل نموده یا حل و فصل آن را پیچیده کند، خودداری نمایند. با توجه به موضوع شکایت (اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران)، طبعا دولت ایالات متحده امریکا مسئولیت مضاعفی در این خطابِ دیوان دارد.
- دیوان در قرار خود همچنین با رد ادعاها و نظرات حقوقی دولت امریکا، به صراحت ذکر کرده است که موارد مورد درخواست ایران در دادخواستی که داده است، منحصرا به نقض های احتمالی عهدنامه ۱۳۳۴ (مستند دعوا از سوی ایران) مربوط بوده و به هیچ یک از مفاد برجام اشاره ندارد. از نظر دیوان، حقوق مورد اشاره از سوی ایران مبتنی بر تفسیر عهدنامه ۱۳۳۴ بوده و برخی از موارد مندرج در تصمیم ۸ می امریکا (همزمان با خروج از برجام)، به عنوان مثال، فسخ مجوزهای اعطا شده برای واردات از ایران، محدودیت های اعمال شده بر تعاملات مالی و ممنوعیت اقدامات تجاری، قابلیت تحت تاثیر قراردادن حقوق مورد استناد ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ را دارد.
- حقوق خاص و مشخصی که جمهوری اسلامی ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ به آنها استناد کرده است، می تواند آثار غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد و لذا از منظر حقوقی باورپذیر است.
- جمهوری اسلامی ایران از تصمیم دیوان بین المللی دادگستری به عنوان رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت آن علیه اقدام غیرقانونی دولت امریکا در بازگرداندن تحریم های یکجانبه که با خروج این کشوراز برجام صورت گرفته است، استقبال می کند و قویا انتظار دارد که دولت امریکا با تجدید نظر در سیاست های غلط و دیرینه خود در نقض مقررات و تعهدات بین المللی، عضوی مسئولیت پذیر و عادی در عرصه جامعه جامعه بین المللی باشد.
- اضافه می نماید، دیوان در این مرحله صرفا به مسائل غیرقابل جبران رسیدگی کرده و سایر موضوعات در رسیدگی ماهوی دیوان مورد بررسی و توجه قرار خواهد گرفت. در این رابطه، دکتر جمشید ممتاز، استاد برجسته حقوق بین الملل و قاضی اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در بیانیه ای تفصیلی که در ارتباط با صدور قرار موقت به دیوان ارائه کرده است، نظرات خود را تشریح و انتظارات خود را مطرح کرده است. از جمله اینکه ایشان مشروعیت تحریم های ثانویه ایالات متحده را از منظر حقوقی به چالش کشیده است، زیرا دامنه فراسرزمینی داشته و هدف آنها اثرگذاری مستقیم بر نحوه چینش روابط خارجی دولت های حاکم و مستقل است و این نقض اصل بنیادین عدم مداخله به نحو مصرح در منشور ملل متحد می باشد. همچنین با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را تایید نموده است، آن را یک واقعیت عینی مرتبط با اختلاف دانسته که تعهداتی را برای همه دولت های عضو ملل متحد از جمله امریکا ایجاد کرده است. از آن گذشته، بر مبنای گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ذی صلاح فنی، اعتبار توجیهات امریکا برای وضع مجدد تحریم ها زیر سوال می رود.
سابقه موضوع:
- دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۷ و در واکنش به اقدام دولت امریکا در اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران متعاقب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت امریکا نزد دیوان بین المللی دادگستری، به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد، شکایتی را ثبت نمود.
- دولت جمهوری اسلامی ایران همزمان با ثبت این شکایت، از دیوان بین المللی دادگستری درخواست کرد با توجه به آثار مخرب، زیانبار و جبران ناپذیر تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت امریکا در اعمال و تشدید تحریم های یکجانبه که نقض صریح مفاد و ترتیبات عهدنامه ۱۹۵۵ به شمار می آیند، قرار موقتی را در این رابطه صادر کند.
- شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا نزد دیوان از این رو صورت گرفته است که در عهدنامه ۱۹۵۵تصریح شده که هریک از طرفین می توانند اختلافات ناشی از تفسیر یا اجرای این عهدنامه را به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع دهند. عهدنامه مذکور کماکان معتبر است و هیچ یک از طرفین تاکنون از ترتیبات پیش بینی شده در آن جهت فسخ عهدنامه استفاده نکرده اند. به عبارتی، عهدنامه تا زمانی که یکی از طرفین فسخ آن را اعلام ننماید، معتبر باقی خواهد ماند.
- عهدنامه ۱۹۵۵ برای طرفین معاهده متضمن تعهداتی در حمایت از اتباع یکدیگر در قلمرو سرزمین طرف دیگر از جمله در زمینه واردات و صادرات، نقل و انتقالات پولی، رعایت حقوق و منافع مکتسبه و منع رفتار تبعیض آمیز و همچنین آزادی تجارت بین دو سرزمین است.
- پیش از این جمهوری اسلامی ایران در دعوای سکوهای نفتی (۱۳۷۱) مبنای شکایت خود را عهدنامه مذکور اعلام کرده بودند و دیوان نیز برمبنای آن، ضمن احراز صلاحیت خود به دعوای طرفین رسیدگی کرده است. دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ دعوایی را علیه ایالات متحده امریکا به دلیل ضبط و توقیف اموال بانک مرکزی به استناد عهدنامه مذکور مطرح نموده که فرایند قضایی آن در مرحله احراز صلاحیت می باشد.
- از آنجایی که رسیدگی ماهوی به شکایات مطروحه در دیوان بین المللی دادگستری بعضا طولانی و زمانبر است، هریک از طرفین دعوا می توانند به منظور حفظ حقوق خود که ممکن است تا رسیدگی ماهوی به دعوا و صدور رای نهایی در معرض خطر قرار گیرد، از دیوان درخواست قرار موقت نمایند.
- بر اساس رویه دیوان بین المللی دادگستری در صدور قرار موقت، بایستی صلاحیت اولیه دیوان برای رسیدگی به ماهیت اختلاف، باور پذیری حقوق ماهوی (پیوند کافی بین اقدامات متخلفانه طرف مقابل و نقض حقوق درخواست کننده و همچنین بین اقدامات درخواستی و حقوق ماهوی طرف درخواست کننده)، ضرورت و فوریت صدور دستور موقت و وارد آمدن زیان های غیرقابل جبران در صورت عدم اتخاذ اقدامات موقتی از سوی دیوان احراز گردد.
- قرار موقت صادره از سوی دیوان بین المللی دادگستری همانند آراء آن برای طرفین دعوا الزامی و لازم الاجراست. در صورت عدم اجرای دستور دیوان توسط هر یک از طرفین دعوا، ارجاع موضوع به شورای امنیت از سوی طرف دیگر قابل بررسی است. در این صورت، شورای امنیت می تواند در صورت مقتضی، اقدام به صدور قطعنامه ای به منظور الزام طرف دیگر دعوا به اجرای دستور موقت دیوان نماید. علاوه بر این کشورهای مخاطب رای دیوان، هزینه سیاسی و اعتباری زیادی را در سطح بین المللی در صورت عدم اجرای قرار موقت دیوان خواهند پرداخت. ضمن آنکه سایر دولت ها معمولاً در روابط بین المللی خود به ویژه رابطه با کشورهای طرف دعوا به تصمیمات اتخاذ شده از سوی دیوان در قرار موقت توجه خواهند داشت.
نظر شما