شایعترین عامل مرگ و ناتوانی در ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی وزارت بهداشت؛ دکتر رضا ملک زاده از نویسندگان همکار مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در ۲۰۱۷، با اشاره به این که مطالعه، برای نخستین بار، نرخ جمعیت در ۱۹۵ کشور مورد بررسی را اعلام کرده است، گفت: ایران با جمعیت ۸۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، دارای سرانه درآمد ناخالص ملی ۱۷ هزار و ۵۰۰ دلار، نرخ باروری یک و ۷ دهم و متوسط سال‌های تحصیل ۷ و ۸ دهم سال است.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سن امید به زندگی در ایران در سال ۹۶ را برای زنان ۷۹ و ۴ دهم سال و برای مردان ۷۵ و نیم سال اعلام کرد و افزود: این درحالی است که سن امید به زندگی مورد انتظار و پیش بینی شده برای زنان ایران در سال گذشته، ۷۷ و مردان ۷۰ سال بود که این نشان از پیشرفت سریعتر ایران در دستیابی به شاخص جهانی افزایش سن امید به زندگی به ویژه در بین زنان دارد.

وی گفت: سن امید به زندگی زنان ایرانی در سال ۹۶، در مقایسه با ۲۷ سال پیش از آن یعنی سال ۶۹، بیش از ۹ سال و در مردان ۱۰ سال افزایش یافته است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به روند مرگ و میر کودکان ایرانی، یک مرگ به ازای هزار تولد، شمار مرگ کودکان زیر ۵ سال کشور را اکنون، ۱۴ مورد در هر هزار تولد اعلام کرد و افزود: ۲۷ سال پیش، شاهد مرگ بیش از ۶۴ کودک زیر ۵ سال به ازای هزار تولد بودیم.

دکتر ملک زاده گفت: روند مرگ کودکان زیر یک سال ایرانی نیز نشان می‌دهد در حالی که در سال ۶۹، مرگ ۵۰ کودک زیر یک سال به ازای هزار تولد گزارش شده، در سال ۲۰۱۷ این رقم به ۱۲ مرگ رسیده است.

وی افزود: مرگ و میر کودکان زیر یک سال و زیر ۵ سال ایرانی در سال ۶۹ بیش از عدد مورد انتظار بوده است، اما پارسال، مرگ و میر کودکان، حتی کمتر از عدد پیش بینی شده بوده و در این باره ایران به پیشرفت‌های بسیار خوبی دست یافته است.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره شمار مرگ و میر هر دو جنس مرد و زن در ایران در سال گذشته گفت: ۳۸۰ هزار مرگ برای ایران شامل ۲۲۰ هزار مرد و ۱۶۰ هزار زن ثبت شده است.

دکتر ملک زاده با تأکید بر افزایش طبیعی شمار سالانه مرگ‌ها در کشور، درباره روند مرگ و میر استاندارد شده سنی در ایران طی سال‌های ۶۹ تا ۹۴ افزود: آنچه در بررسی روند مرگ‌های یک کشور مهم تلقی می‌شود «شاخص مرگ و میر استاندارد شده سنی» (یک مرگ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر) است که بررسی سال‌های یاد شده نشان می‌دهد میزان مرگ و میر استاندارد شده سنی در ایران بسیار کاهش یافته و این کاهش در کل جهان و خاورمیانه نیز رخ داده است.

*سرعت سرسام آور چند بیماری کشنده و ناتوان کننده

مجری بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقا در ایران، در ادامه، فهرستی از علل مهم مرگ و میر در ایران طی ۱۰ سال گذشته و روند تغییرات (افزایش یا کاهش) هر یک از این علل ارائه کرد و گفت: بیماری‌های قلبی عروقی با ۲۷ درصد افزایش، سکته مغزی با ۱۹ درصد افزایش، آلزایمر با ۱۰۳ درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با ۳۱ درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با ۵۵ درصد افزایش، دیابت با ۷۶ درصد افزایش، بیماری‌های مزمن انسدادی ریوی با ۴۰ درصد افزایش، بیماری‌های مزمن کلیوی با ۵۶ درصد افزایش، اختلالات نوزادی با ۶۰ درصد کاهش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با ۰.۶ درصد افزایش، نواقص مادرزادی با ۵۴ درصد کاهش مهمترین علل مرگ در ایران را تشکیل می‌دهند.

*۱۰ علت مرگ‌های زودرس در ایران بر اساس تازه‌ترین نتایج جهانی

اما مرگ‌های زودرس که بنا بر آمار رسمی معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سبب شده است نیمی از ایرانیان، ۷۰ سالگی را نبینند!، یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های نظام سلامت ایران است که سرعت افزایش یا کاهش علل آن ها، در مطالعه جهانی بار بیماری‌های ۲۰۱۷ به طور دقیق اندازه گیری و فهرستی کامل از علل آن‌ها ارائه شده است.

به گفته محقق ایرانی همکار این مطالعه، بیماری‌های قلبی عروقی با ۱۳ درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با ۳۸ درصد کاهش، اختلالات نوزادی با ۶۰ درصد کاهش، سکته مغزی با بیش از ۸ درصد افزایش، نواقص مادرزادی با ۵۵ درصد کاهش، دیابت با ۶۳ درصد افزایش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با ۳۸ درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با ۳۸ درصد افزایش، صدمه به خود با ۱۲ درصد کاهش، آلزایمر با ۷۳ درصد افزایش و سرطان خون با ۶ درصد کاهش، ۱۰ علت مهم مرگ‌های زودرس در ایران هستند.

*پیام داده‌های جهانی به نظام سلامت ایران در سرعت برخی بیماری‌ها

دکتر ملک زاده با اشاره به علل مهم مرگ و میر کلی ایرانیان و علل مرگ‌های زودرس در کشور و میزان افزایش یا کاهش سرعت هر بیماری، ذکر چند نکته را در این زمینه ضروری دانست و گفت: به رغم افزایش سرعت قابل توجه در کاهش مرگ‌ها بر اثر عواملی همچون بیماری‌های قابل انتقال مادر به کودک، مرگ‌های نوزادی و سوءتغذیه در ایران، نیازمند سرعت بیشتری در کاهش مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر هستیم که از سال ۷۹ تا ۹۳، کاهش سرعت کمی داشته اند و تنها طی سه سال گذشته، اندکی از سرعت مجموع بیماری‌های غیرواگیر کاسته شده است.

*افزایش دیابت در ایران

وی پیام «داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها» را لزوم اتخاذ و اجرای سیاست‌هایی برای پیشگیری از افزایش سکته‌های قلبی و مغزی بسیار متاثر از فشار خون بالا، نارسایی‌های مزمن کلیوی عمدتا به علت فشار خون بالا با هزینه‌های غیرقابل جبران، بیماری‌های اعصاب با افزایش در طول سال‌های ۶۹ تا کنون، سرطان‌ها (بویژه سرطان روده بزرگ) که چاقی، بی تحرکی و رژیم‌های نامناسب غذایی نقش مهمی در بروز انواع این بیماری دارند، آلزایمر با افزایش دو برابری و نیز دیابت با افزایش ۷۶ درصدی (به عنوان علت کلی مرگ و میر) در ۱۰ سال گذشته دانست.

دکتر ملک زاده افزود: قطعا در آینده شاهد مشکلات بزرگ بهداشتی ناشی از بیماری دیابت برای نظام سلامت خواهیم بود؛ به طوری که هم اکنون ۲۵ درصد ایرانی‌ها در مرحله پیش دیابت و ۱۰ درصد مبتلا به دیابت هستند و پیش بینی می‌شود تا ۲۰ سال آینده یک چهارم جمعیت ایران نیاز به درمان دیابت داشته باشند؛ درحالی که این بیماری با رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی، کاهش وزن و تحرک بدنی کاملا قابل پیشگیری است.

*بیشترین ناتوانی‌ها در ایران ناشی از کدام مشکلات سلامت هستند؟

وی، اختلالات سردرد (۱۴ درصد افزایش)، کمردرد (۲۳ درصد افزایش)، اختلالات افسردگی (۲۳ درصد افزایش)، اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر (۲.۶ درصد افزایش)، اختلالات اضطراب (۱۰ درصد افزایش)، دیابت (۷۳ درصد افزایش)، گردن درد (۳۰ درصد افزایش)، اختلالات نوزادی (۲۳ درصد افزایش)، سایر اختلالات اسکلتی – عضلانی (۳۴ درصد کاهش)، افت شنوایی مرتبط با افزایش سن (۳۲ درصد افزایش) و نابینایی و اختلالات بینایی (۲۶ درصد افزایش) را عمده‌ترین مشکلات سلامت و عامل بیشترین ناتوانی‌ها در ایران برشمرد.

*شایعترین عامل مرگ و ناتوانی در ایران امروز و فردا

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، درباره عوامل خطری که علل مرگ و ناتوانی در ایران را شکل می‌دهند، گفت: همان طور که بر اساس نتایج مطالعات مهم ملی و جهانی بار‌ها هشدار داده ام، فشار خون بالا در ایران، مهمترین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران است! فشار خون بالا در سال ۸۶، سومین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران بوده است که با افزایش ۲۴ درصدی طی ۱۰ سال گذشته، اکنون به رتبه نخست رسیده است.

به گفته وی، ۲۸ درصد ایرانیان بالای ۱۸ سال مبتلا به فشار خون بالا هستند که سهم زنان بیشتر است، همچنین نیمی از ایرانیان بالای ۵۵ سال مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند.

دکتر ملک زاد گفت: فشار خون بالا، طی ۲۵ سال گذشته در ایران، ۳۹ درصد افزایش یافته و در سال ۹۵، ۴۴ هزار مرگ بر اثر فشار خون بالا رخ داده است. نکته مهم دیگر آن که ۳۳ درصد مرگ و میر‌های قلبی عروقی به علت فشار خون بالا رخ می‌دهد و ۹۲۶ هزار سال عمر ایرانی‌ها در سال ۹۵ با ناتوانی‌های ناشی از فشار خون بالا از دست رفته است.

سرپرست مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، با ابراز نگرانی شدید از این وضع تاسف بار افزود: فاجعه بزرگتر آن که ۶ و نیم میلیون ایرانی مبتلا به فشار خون بالا از ابتلای خود به این عامل خطر بیماری‌های کشنده و ناتوان کننده (سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی، نارسایی‌های مزمن کلیوی و ...) بی اطلاع هستند.

وی ادامه داد: چنانچه مطالعه ۵۰ هزار نفره کوهورت گلستان نیز نشان داده است که تنها ۱۸ درصد افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود آگاهی داشتند؛ فقط نیمی از مبتلایان آگاه، فشار خونشان تحت درمان بوده و از افراد تحت درمان نیز فقط ۲۶ درصد فشارخونشان کنترل شده است.

*افت فشار خون بالای ایران فقط با یک قدم

این مشکل بزرگ برای نظام سلامت ایران که به طور عمد‌ه ناشی از چاقی، اضافه وزن و مصرف بالای نمک است، به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با کنترل فشار خون بالا و درمان آن، شاهد کاهش ۲۵ درصدی سکته‌های قلبی و مغزی در ایران خواهیم بود.

*سایر عوامل خطر محرک بیماری‌های مرگبار و ناتوان کننده در ایران

معاون تحقیقات وزیر بهداشت گفت: پس از خطر فشار خون بالا به عنوان شایعترین عامل محرک مرگ و ناتوانی در ایران، پرخوری و رژیم غذایی نامناسب و پرخطر (۲۱ درصد افزایش)، قند خون بالا (۶۶ درصد افزایش)، شاخص توده بدنی بالا (۴۱ درصد افزایش)، مصرف تنباکو (۲۳ درصد افزایش)، چربی خون بالا (۱۴ درصد افزایش)، مصرف مواد مخدر (۴ درصد افزایش)، آلودگی هوا (۱۸ درصد افزایش) و نارسایی‌های مزمن کلیوی (۳۰ درصد افزایش) مهمترین محرک‌های علل مرگ و میر کلی و مرگ‌های زودرس در ایران با تغییرات افزایشی یا کاهشی گفته شده در طول ۱۰ سال گذشته هستند.

وی افزود: داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در خصوص عوامل خطر مرگ و ناتوانی به طور عمده در چند موضوع بسیار حیاتی شامل کنترل فشار خون، کنترل قند خون، پرهیز از پرخوری و افزایش تحرک در جامعه ایران خلاصه شده است.

*بیشترین عوامل خطر مؤثر در بروز سرطان در ایران

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، به موضوع بسیار مهم دیگری با عنوان نقش عوامل خطر در بروز سرطان‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، خطرات شغلی، شاخص توده بدنی بالا، قند خون بالا، آلودگی هوا، مصرف مواد مخدر، سایر عوامل محیطی، مصرف الکل و کم تحرکی مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان مردان هستند.

دکتر ملک زاده افزود: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، شاخص توده بدنی بالا، قند خون بالا، روابط جنسی ناایمن (پرخطر)، آلودگی هوا، کم تحرکی، سایر عوامل محیطی، مصرف مواد، خطرات شغلی، مصرف الکل مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان‌ها در میان زنان ایرانی به شمار می‌روند.

*پیشرفت ایران در میزان دسترسی به خدمات بهداشتی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت با اشاره به برخی پیشرفت‌های ایران در شاخص‌های نظام سلامت گفت: در سال ۶۹، میزان دسترسی ایرانیان به مراقبت‌های بهداشتی فردی ۴۹ درصد بود که این رقم در سال ۷۹ به ۶۱ درصد و در سال ۹۵ به ۷۱ درصد افزایش یافته است.

*صعود چند پله‌ای ایران در شاخص «سرمایه انسانی» توسعه پایدار

نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در ۲۰۱۷ درباره روند تغییرات صورت گرفته در شاخص «سرمایه انسانی» ایران طی سال‌های ۶۹ تا ۹۵، به فهرستی از ۱۰ کشور منتخب برای مقایسه اشاره کرد و افزود: بیشترین پیشرفت صورت گرفته در زمینه شاخص «سرمایه انسانی» در بین کشورهای: «آلمان، آمریکا، چین، روسیه، برزیل، ایران، مکزیک، اندونزی، هند و نیجریه»، مربوط به سه کشور: چین با رتبه ۲۰، برزیل با رتبه ۱۶ و ایران با رتبه ۱۵ بوده است.

*سه عامل نخست از دست رفتن سلامتی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سپس به تشریح وضع سلامت در جهان و مهمترین پیشرفت‌ها و عقب ماندگی‌ها بر اساس مطالعه بار بیماری‌ها در ۲۰۱۷ پرداخت و با اشاره به این که بیشترین رشد جمعیت در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین صورت گرفته است، فشار خون بالا، مصرف سیگار و قند خون بالا را سه عامل از دست رفتن سلامتی در جهان برشمرد.

به گفته وی «بیماری‌های قلبی عروقی، اختلالات نوزادی، سکته‌های مغزی، عفونت‌های دستگاه تنفسی، اسهال، حوادث جاده ای، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی»، هر یک، عامل بیش از یک میلیون مرگ در جهان طی سال گذشته بوده اند.

نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در ۲۰۱۷ گفت: مرگ و میر و البته امید به زندگی در جهان از سال ۱۹۵۰ افزایش یافته و از سویی دیگر، ۸۰ عامل خطر جدید وارد فهرست ۳۵۹ بیماری و صدمات شده اند.

وی افزود: این مطالعه مهم افزایش سریع مرگ و میر در جهان را تا حد زیادی متاثر از مصرف آنتی بیوتیک‌ها و مقاومت بدن در برابر آن‌ها می‌داند.

*پیشرفت‌ها و عقب ماندگی جهان در سلامت

دکتر ملک زاده گفت: جهان در ۲۵ سال گذشته پیشرفت‌های چشمگیری در بقای مادران و کودکان داشته است، کارکنان آموزش دیده شامل پزشکان، پرستاران، ماما‌ها نقش بیشتری در تولد نوزادان داشته اند، در بسیاری از کشور‌ها دسترسی به خدمات اولیه سلامت به ویژه در زمینه درمان ایدز و پیشگیری از مالاریا بهبود یافته است، اکنون تعداد کمتری از مردم به علت دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی سالم و دفع بهداشتی فاضلاب می‌میرند و همچنین مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا کاهش یافته است.

وی افزود: در کشور‌هایی که در شرایط اقتصادی و اجتماعی بهتری قرار دارند روند کاهش مرگ ناشی از بیماری‌های مزمن، تصادفات جاده‌ای و خشونت سریعتر بوده و در کشور‌هایی که در شرایط اقتصادی و اجتماعی نامناسبتری قرار دارند، روند کاهش لاغری مفرط و کوتاهی قد در کودکان سریعتر بوده است.

نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها گفت: درآمد، تحصیلات و نرخ باروری در پیشرفت سلامت نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند، ولی سرمایه گذاری در این حیطه‌ها به تنهایی کافی نیست.