مروارید سیاه خزر برندی در حال انقراض

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، صیاد مازندران در سرمای صبح پاییزی دل به دریا می زند و چشم امید به پهنه آبی خزر دارد.
آقا مرتضی 45 ساله است و میگوید از 20 سالگی در دریاست و سوار بر امواج، به دنبال روزی حلال است. از اوضاع صید پرسیدم که گفت: میزان صید در هر سال کمتر از سال قبل است. درباره صید خاویار هم پرسیدم. میگوید: سالهاست دیگر خبری از صید خاویار نیست چون نسل ماهیان خاویار رو به نابودی است. این در حالی است که خاویار ایران یکی از مشهورترین خاویارها در جهان است وهرکیلوی آن معادل صدبشکه نفت خام برای کشور ارز آوری دارد اما امروز شاهد انقراض نسل ماهیان خاویاری هستیم.

کاهش شدید ماهیان خاویاری

اکبری کارشناس محیط زیست دریایی دراین باره می گوید: نا امن کردن دریا به دلایلی مانند دفع ناصحیح فاضلاب شهری و صنعتی، بهره برداری بی رویه بیو لوژیکی از دریا، تخریب بستر رودخانه ها، صید بی رویه، تغییرات آب و هوایی و کاهش منابع تغذیه ماهیان خاویاری مهمترین دلایل کاهش شدید این ماهیان در خزر است .

اکبری افزود: براساس آمار انستیتو دریای خزر سالانه 285 میلیون تن آلودگی از کشور آذربایجان، ‎678 میلیون تن از روسیه، ‎ 35 میلیون تن از قزاقستان و پنج میلیون تن از سه استان شمالی ایران (مازندران، گیلان و گلستان) وارد دریای خزر می‌شود که نگاه به چنین آماری نگرانیها را جدی تر می کند.

تکثیرمصنوعی راهکاری برای مقابله

اما برای حفظ این گونه های ارزشمند، راهی جز تکثیر مصنوعی نداریم تا جایی که هم اکنون95 درصد تکثیر انواع مختلف آبزیان به صورت مصنوعی صورت می گیرد.

مدیر کل شیلات مازندران می گوید: 18 مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در مازندران فعال است وبرای تکثیر ماهیان خاویاری نیز مرکز تکثیر و پرورش خاویار در ساری و جویبار فعالیت گسترده ای دارند تا جاییکه مرکز جویبار به عنوان یکی از بزرگترین مزرعه پرورش ماهیان خاویاری جهان معرفی شد و ظرفیت این مرکز سالانه بیش از 2 هزار تن گوشت خاویار و 30 تن خاویار است.

به گفته محمدزاده ، محصولات خاویاری مازندران نیز هم اکنون به بیش از 20 کشور صادر می شود و ارزش صادرات خاویار پرورشی استان در 8 ماه امسال به 50 میلیون دلار رسید که بیشتر از سه برابر مدت مشابه پارسال است .

احمدزاده کارشناس محیط زیست هم با بیان اینکه ایران به عنوان یکی از پنج کشور حاشیه دریای خزر، حدود 922 کیلومتر از ساحل این بزرگترین ذخیره گاه ماهیان خاویاری را دراختیار دارد، افزود: در گذشته به ویژه در دهه 60 شمسی با تولید سالانه حدود 300 تن خاویار دریایی از کشورهای مهم تولید کننده خاویار در جهان بود.

کارشناس تکثیر و پرورش ماهی خاویاری هم با اشاره به اینکه عمق دریای خزر به سمت ایران است، افزود : گسترش ماهیان خاویاری در قسمت دریای خزر ایران بیشتر بوده و این ماهیان برای زاد و ولد طبیعی خود راهی آبهای شیرین و رودخانه ها می شوند.

رحیمیان گفت : ماهیان خاویاری در دنیا از نوع هیبرید بوده ولی در دریای خزر این نوع ماهیان خاویاری بومی دریای خزر است و از شهرت و برند جهانی برخوردار است.

به گفته این پژوهشگر، در دهه‌ های گذشته میزان آب رودخانه ها بالا و تکثیر ماهیان به طور طبیعی بود اما در سالهای اخیر به علت آلودگی و کاهش آب رودخانه ها، تکثیر طبیعی نداریم!

ممنوعیت صید در دریای خزر

به دنبال این چالش ها و پیگیری کارشناسان و رسانه ها بود که برای حفظ این گونه از آبزیان، ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری دریای خزر با توافق 5 کشور ساحلی تا سال 2019 تمدید شد.

در دومین اجلاس کمیسیون حفاظت و بهره برداری بهینه از منابع زنده دریای خزر نمایندگان جمهوری اسلامی ایران ، جمهوری آذربایجان ، روسیه ، قزاقستان و ترکمنستان راهکارهای حفاظت بهینه از منابع زنده این پهنه آبی و همکاری های مشترک در این زمینه را بررسی و در پایان پروتکل همکاری پنج جانبه امضا کردند.

رئیس گروه امور بین الملل و سازمان تخصصی شیلات ایران درباره مفاد این پروتکل می گوید: ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری دریای خزر نخستین بار سال 2010 در جلسه سران کشورهای ساحلی خزر در باکو به مدت 5 سال توافق شد و پس از آن هر سال در اجلاس این کمیسیون به مدت یک سال تمدید می شود.

مرتضی مهران پور، تشکیل و فعال شدن دو کارگروه علمی و آبزی پروری برای تدوین ساز و کارهای اجرایی و نتیجه بخش بودن تصمیمات کمیسیون و تعیین سهمیه صید برای سال 2019 میلادی را از دیگر توافقات این اجلاس اعلام کرد و افزود: این دو کارگروه طبق توافق به عمل آمده ، باید در نیمه نخست سال آینده میلادی در روسیه برگزار شود.

وی گفت: گزارش ها نشان داد همچنان در وضعیت ماهیان خاویاری خزر بهبودی حاصل نشده است و همکاری ها در این زمینه باید ادامه یابد.

وایسلی سوگولوف معاون رییس موسسه ماهیگیری روسیه هم وضعیت ماهیان خاویاری دریای خزر از جمله چالباش ، فیل ماهی ، شیب و حتی اوزون برون را خوب ندانست و برای مطلوب شدن وضعیت این ماهیان بر تمدید بلندمدت ممنوعیت صید تجاری تاکید کرد .

وی همکاری کشورهای ساحلی خزر در بهبود وضعیت ذخایر زنده آبی دریای خزر را خوب ارزیابی کرد و افزود: صید غیرمجاز ، آلودگی دریا براثر فعالیت برخی شرکت ها و وجود گونه شانه دار مهاجم از عمده دلایل کاهش میزان ذخایر زنده دریای خزر است که با برنامه های اجرا شده هم اکنون میزان شانه دار مهاجم کاهش یافته است و ما پنج کشور برای بهبود وضعیت ذخایر، هرچند همکاری های خوب علمی و فنی و تحقیقاتی داریم اما باید این همکاری ها و تبادل تجارب را همچنان تا بهبود وضعیت ادامه دهیم.

با توجه به گفته های کارشناسان و مسئولان به نظر می رسد دغدغه آلودگی خزر و انقراض ماهیان خاویاری، تا حدودی تبدیل به دغدغه ای عمومی میان کشورهای همسایه خزر شده است اما تا کنون اقدام راهبردی برای نجات سریع ماهیان خاویاری در این پهنه آبی چندان جدی گرفته نمی شد که امید است با نشست ها و هماهنگی های صورت گرفته، به زودی شاهد خبرهای خوبی در این بخش باشیم.

در دریای مازندران 727 گونه جانوری از 374 جنس زندگی می کنند که حدود هفت درصد این تعداد، منحصر به این پهنه آبی است.