بازی ابوبکر البغدادی در زمین ترامپ

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ دقت در دلالت‌های‌ پیدا و پنهان سخنان اخیر سرکرده‌ گروه تروریستی داعش درباره تحولات جهان، هر ناظر باریک‌ بینی را به این حقیقت رهنمون می‌کند‌ که وی درست در زمین دونالد ترامپ بازی و همسو با سیاست‌های‌ واشنگتن و رژیم صهیونیستی موضع‌گیری کرد.

گروه تروریستی داعش روز دوشنبه گذشته فایلی تصویری از «ابوبکر البغدادی»، سرکرده این گروه، منتشر کرد. این فایل تصویری را، که ساخت مؤسسه‌ «فرقان»، شاخه تبلیغاتی این گروه تروریستی است، خبرگزاری «اعماق»، ارگان تبلیغی آن، در پیام‌رسان‌ «تلگرام» منتشر کرد.

در تحلیل این فایل تصویری ۱۸ دقیقه‌ای‌ به‌مثابه‌ یک متن و با کاربست مؤلفه‌های‌ مرسوم در واکاوی متون و راه‌یابی‌ به لایه‌های‌ زیرین آن، نکات شایان اهتمامی جلب توجه می‌نماید‌ که همسو با سیاست‌های‌ کشورهای غربی، از جمله آمریکا و رئیس‌جمهور‌ کنونی آن، در منطقه غرب آسیاست.

صریح‌ترین‌ دلالت و پیام این فایل تصویری برای هر مخاطبی خط بطلان کشیدن بر گزارش‌های رسانه‌هایی بود که پیشتر خبرهای ضدونقیضی درباره  قتل وی مخابره کرده بودند. در واقع،‌ داعش با انتشار این فایل، این پیام را به همه‌ی جهان مخابره کرد که البغدادی همچنان زنده و در سلامت کامل جسمی، عقلی و روانی است؛ این گروه را هدایت می‌کند؛ فرماندهان این گروه نیز به‌طور‌ معمول گزارش‌های‌ دوره‌ای‌ خود را به وی ارائه می‌دهند و او نیز از همه تحولات منطقه‌ای‌ و فرامنطقه‌ای‌ آگاه است. به این ترتیب، این تصویر بسیاری از معادلات سیاسی و رسانه‌ای را بهم ریخت. پیام‌ها و نکات اصلی این فایل تصویری در جملات و عبارت‌های‌ ابوبکر البغدادی نهفته است که در پیوند با دیگر مؤلفه‌های موجود معناساز چون بافت زمانی و مکانی آن و تشابه‌سازی‌ البغدادی با دیگر شخصیت تروریستی غائب (عنصر بینامتنیت) تفسیرپذیر است و پرده از حقایقی بر می‌دارد‌ که دروغین بودن ادعاهای غربی‌ها‌ را عیان می‌سازد.

 در پرتو واکاوی دلالت‌های‌ ضمنی و بیرونی این فیلم و جملات و عبارت‌های‌ البغدادی همنشین با مؤلفه‌های‌ موجود دیگر در متن و بطن‌ این تصویر، مخاطب به نکات شایان توجهی رهنمون می‌شود‌ که در تقابل با دلالت اولیه و صریح پیام این متن تصویری (سلامت کامل البغدادی) قرار دارد.

برخلاف خوانش القائی که داعش درصدد ترسیم و تصویر‌ از البغدادی برآمد، در این تصاویر که کاملاً‌ بسته و به حالت نشسته از البغدادی گرفته شده است، ‌حرکت و تحرکی از او دیده نمی‌شود بلکه او در مدت ۱۸ دقیقه، فقط دستانش را چند بار و به‌صورت‌ کاملاً‌ آرام و محتاطانه تکان داد تا القاگر سلامت خود باشد، اما سلامت پایین تنه‌ی بدن وی و پاهای او همچنان در هاله ابهام باقی ماند و این فایل نتوانست به‌صورت‌ محتوم نافی گزارش‌هایی‌ باشد که حاکی از زخمی شدن او بود.

از دیگر نشانه‌هایی که گمانه مجروح بودن البغدادی را تقویت می‌کند‌‌، اضافه وزن اوست که دال بر تحرک نداشتن است. ظاهر ژولیده البغدادی، مرتب نبودن و دو رنگ بودن ریش او، نداشتن دستار رسمی و متعارف بر سرش و اکتفا به یک شال به‌صورت‌ نامرتب، همگی پیش از آنکه دلالت بر یک فرمانده و فرمانروای رسمی و مقتدر باشد، دال بر فردی است که مدتی در رختخواب بوده و بر مطالعه اخبار و گزارش‌ها‌ درباره تحولات منطقه و جهان متمرکز بوده است.

در بررسی محتوای سخنان البغدادی در این فایل تصویری، وی بدون مقدمه به درگیری‌های‌ اخیر عناصر داعش در منطقه «الباغوز»- آخرین منطقه استقرار عناصر داعش در سوریه- اشاره کرد‌ که دچار شکست و نابودی شدند. او درباره این جنگ به این دو جمله بسنده کرد که «نبرد الباغوز تمام شد. امت صلیبی در الباغوز علیه امت اسلام مرتکب جنایت فجیع شد.» البغدادی در ادامه از رویارویی برخی کشورهای غربی و در صدر آن‌ها‌ آمریکا- که مدعی شدند داعش به‌علت‌ اقدامات آن‌ها‌ نابود شد- با عناصر داعش، با عنوان «صلیبی ها و اسلام» یاد کرد.

او با این سخن به‌ صورت‌ تلویحی صلیبی‌ها را نماینده غرب و داعش را نماینده اسلام قلمداد کرد. زاویه‌ی دید البغدادی در این فایل تصویری متوجه سه فردی است که با چهره‌ی پوشانده‌شده در برابر او نشسته و به سخنانش گوش می‌دهند. این حالت البغدادی واجد این عنصر دلالتی است که وی عناصر حاضر و غایب داعش را خطاب قرار داده است و آن‌ها‌ را به انجام دادن حملات انتقام‌ جویانه ترغیب کرده است که از آن با عنوان «دوره نبرد فرسایشی در مرحله آینده» یاد کرد.

البغدادی، توانمندی ارتش‌ها و گروه‌های‌ مردمی منطقه را در نابودی داعش نفی کرد، همان ادعایی که امروز مقام‌های‌ غربی، به‌ویژه ترامپ، از آن دم می‌زنند‌.

نکته شایان اهمیتی که در سخنان وی درباره غرب وجود دارد کاربرد واژه «صلیبی‌ها» با بسامد بالاست. دلالت اولیه صلیبی‌ها  همه مسیحیان جهان است، اما همه مسیحیان درجنگ علیه داعش شرکت نداشتند بلکه برخی دولت‌های‌ غربی چون آمریکا و فرانسه بودند که ادعای مبارزه با داعش را مطرح کردند. بنابراین،‌ البغدادی در سخنان خود صلیب را نماد مسیحیت و آن را دشمن خود توصیف‌ و خود را نیز نماد اسلام معرفی کرد‌. او درصدد برآمد تا با این شیوه بر تنور تقابل‌سازی بین اسلام و غرب بدمد، همان رویکردی که رسانه‌های غربی با هدف غیریت‌سازی‌ از اسلام و نماد شرارت و تروریسم جلوه دادن آن، به‌شدت دنبال می‌کنند‌.

این نوع رویکرد البغدادی، در واقع،‌ پس از حملات اخیر تروریستی فجیع در سریلانکا، در راستای اسلام‌هراسی‌ و ارائه چهره خشن از اسلام و به هراس‌افکنی ملت‌های‌ غربی یا همان مسیحیان صورت گرفت تا به‌ صورت‌ غیر مستقیم این ملت‌ها‌ را به حمایت از سیاست‌های‌ اسلام هراسانه غرب و در صدر آن‌ها‌ ترامپ ترغیب کند.

از سوی دیگر،‌ تکرار و دگرگویی‌های البغدادی درباره صلیبی‌ها و تأکید‌ بر جنبه دشمنی آن‌ها‌، خوانشی به مخاطب ارائه می‌دهد‌ که بر اساس آن عامل اصلی نابودی داعش همان صلیبی‌ها یا، به سخن دیگر، کشورهای غربی است نه ارتش کشورهای عراق و سوریه و همچنین،‌ گروه‌های‌ مردمی در آن‌ها‌. به این ترتیب، البغدادی به‌صورت‌ غیرمستقیم از یک سو غرب را عامل نابودی داعش معرفی کرد و از سوی دیگر،‌ توانمندی ارتش‌ها و گروه‌های‌ مردمی منطقه را در نابودی داعش نفی کرد، همان ادعایی که امروز مقام‌های‌ غربی، به‌ویژه ترامپ، از آن دم می‌زنند‌.

در چارچوب این سیاست است که ترامپ، آمریکا، و به‌صورت‌ تلویحی، خود را عامل نابودی داعش معرفی می‌کند‌، کاری که البغدادی با وارونه‌گویی که در قالب تکنیک «آیرونی» یا «طعن» تفسیرپذیر است، درصدد تبلیغ و ترویج این ادعای ترامپ برآمد.

البغدادی با همین رویکرد درباره عربستان سعودی نیز موضع‌گیری کرد. او از عربستان سعودی با عنوان «جزیره محمد (ص)» یاد کرد و با اشاره مستقیم به واژه «سعودی‌ها»‌، تلاش کرد ریاض را دشمن اصلی داعش جلوه دهد تا هرگونه احتمال و گمانه‌ای را درباره همسویی ریاض با گروه‌های‌ تروریستی نفی کند و در نتیجه،‌ اقدامات و کشتارهای بی‌رحمانه عربستان را در برهه کنونی و آینده توجیه کند. از این رو،‌ چنین می‌نماید که حاکمیت کنونی عربستان سعودی طی روزهای آینده برخورد با مخالفان را به بهانه‌های‌ واهی چون روی آوردن به اقدامات تروریستی، تشدید کند. بنابراین،‌ البغدادی در سخنان خود به‌صورت‌ کاملاً‌ وارونه‌گویی تلاش کرد تصویری مثبت از آمریکا، عربستان و فرانسه ترسیم کند تا بهانه سرکوب علیه مخالفان را به‌ویژه در این دو کشور فراهم کند.

در این راستا بود که او رویکرد کنونی داعش را در مبارزه «جنگ فرسایشی» معرفی کرد که به معنای انجام دادن عملیات و بمب‌گذاری در داخل کشورهاست. او با این شیوه،‌ تلاش کرد خود را ادامه دهنده راه «اسامه بن‌لادن» سرکرده پیشین شبکه القاعده معرفی کند. البغدادی در این فایل تصویری با قرار دادن یک قبضه جنگ‌افزار «کلاشینکف» در کنار خود، تلاش کرد خود را جانشین بن‌لادن با مفاهیم و دلالت‌های معنایی خاص مربوط به او مانند حملات یازده سپتامبر معرفی کند تا از سوی دیگر،‌ به‌صورت‌ غیر مستقیم در خط‌سیر درست‌نمایی ادعاهای ترامپ درباره مبارزه آمریکا با داعش و گروه‌های‌ تروریستی گام بردارد و بهانه لازم را برای حضور نیروهای آمریکا و غربی در منطقه از جمله در عراق فراهم کند.

داعش در این فایل تصویری تلاش کرد درباره کشورهای شمال آفریقا مانند الجزایر، سودان و لیبی نیز خوانشی ارائه دهد ناظر به اینکه در این کشورها حضور فعال دارد. البغدادی در سخنان خود در مقام حمایت از تحرکات مردمی در این کشورها و سوق دادن آن‌ها‌ به اقدامات جهادی برآمد.

روساخت این سخنان وی در قالب «کنش ترغیبی» گروه‌های‌ مردمی در این کشورها برای ادامه دادن به تحرکاتشان است، اما ژرف‌ساخت‌ این سخنان، حمایت از شورای نظامی در سودان و قدرت نظامیان در لیبی و الجزایر است؛ زیرا نظامیان در این کشورها بهانه لازم را برای سرکوب گروه‌های‌ مردمی تحول‌خواه خواهند داشت.

نکته  تأمل‌برانگیز‌ در‌این‌باره‌ این است که آمریکا پس از این سخنان البغدادی اعلام کرد که ترامپ قصد دارد اخوان‌المسلمین‌ را در فهرست گروه‌های‌ تروریستی قرار دهد که این تصمیم نیز همسو با سخنان البغدادی در جهت سرکوب‌های  بیشتر در کشورهایی خواهد بود که شاهد تغییر و تحول هستند.

بنابراین،‌ البغدادی پس از پنج سال از علنی شدن در رسانه‌ها، به مهم‌ترین‌ تحولات جهان اسلام مانند قدس و توطئه آمریکا و اسرائیل علیه آن در قالب «معامله قرن» و انتقال سفارت آمریکا به قدس و، همچنین،‌ تصمیم اخیر واشنگتن در به رسمیت شناختن اشغالگری اسرائيل در جولان، واکنش نشان نداد، مسائلی که عنصر اصلی تحولات منطقه به‌شمار‌ می‌رود‌، اما محور غایب سخنان وی بودند و سخنان وی درباره مسائل حاشیه‌ای‌ دیگر افکار عمومی مسلمانان و مردمان منطقه را نیز از تمرکز و توجه به این مسائل منحرف می‌کند‌.

نویسنده: جلال چراغی،کارشناس سیاسی و رسانه‌ای منطقه