طلای سرخ در دل کوهستان های سبز گیلان

به گزارش خبر گزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ در حدود 10 کیلومتری بخش دیلمان ِشهرستان سیاهکل ، دور از هیاهوی شهر ، جایی ساکت و دنج ، در دل دامنه های کوه ، زندگی در روستای عاشور آباد آرام جریان دارد. 

خانه های چوبی و کاهگلی 70 خانوار این روستا ، نزدیک مزرعه های جو و گندم و رمه های کوچک و بزرگ گوسفندان و تعدادی هم گاو، جلوه ای زیبا از تلفیق طبیعت بکر و زندگی سنتی را به رخ می کشد. 

در نزدیکی یکی از این خانه های چوبی و کاهگلی ، جوانی با بیلچه ، زمین را این رو و آن رو می کند و دنبال پیاز می گردد اما نه آن پیازی که همه می شناسند. 

این جوان 32 ساله ، مشغول برداشت پیاز زعفران و جدا کردن پیازهای تکثیر شده ای است که به پیاز اصلی چسبیده اند ، می گوید : با این کار هم پیاز اصلی نفس می کشد و مزرعه جوان می شود و هم با پیازهای اضافه و تکثیر شده ، می توانم در زمین های بیشتری زعفران بکارم. 

شاید کسی انتظار نداشته باشد ، زعفران که همه آن را به عنوان محصول خراسان رضوی می شناسند، از دل زمین های سبز گیلان هم سر در بیاورد اما مسعود سرافراز در حالی که پیازها را در گوشه ای از زمین شیب دار مزرعه اش جمع می کند ، می گوید : از 10 سال پیش ، پای زعفران با همین پیازهای ریز و درشت به زمین های اینجا باز شد و این زمین ها هم خوب ، حق میزبانی را برای این محصول نام آشنای خراسان ادا کردند و به لطف این آب و هوای خوب ، زعفران با کیفیتی تولید می کنیم.

این جوان روستایی که به جای رفتن به شهر ، اینجا کنار پدر و مادرش مانده و از دل زمین های سبز ، زعفران این طلای سرخ را برداشت می کند ، با انگشت به زمین های پشت خانه کاهگلی شان اشاره می کند و می گوید : 10 سال پیش با60 متر مربع زعفران کاری، شروع کردم و پارسال مزرعه ام را به یک هکتار رساندم و با پیازهایی که برداشت می کنم ، شهریور ماه، یک هکتار دیگر به مزرعه زعفرانم اضافه می کنم. 

او با جمله " خدا بدهد برکت " حق مطلب را در مورد سود دهی این محصول ادا می کند و می گوید : به امید خدا ، پاییز که از راه برسد 4 کیلو گرم زعفران برداشت می کنم و حدود 120 میلیون تومان دستم را می گیرد.

مسعود سرافراز که بخشی از محصولش را به مشهد ، شیراز و استرالیا می فرستد ، افزود : از آنجا که خاک مناطق کوهستانی گیلان حاصلخیز و غنی است ، از کود استفاده نمی کنم و محصولم ارگانیک است و از طرفی چون پرچم گل ها را در فضای طبیعی خشک می کنم ، کیفیت زعفران ها عالی است و آن را خوب می خرند ؛ بطوری که مشتری ها از حالا برای خرید محصولم که آبان ماه برداشت می شود ، نوبت گرفته اند.

 

آنطور که از  حرف های این جوان با انگیزه بر می آید اگر چه تحصیلات دانشگاهی ندارد اما در این مدت با رفت و آمد به خراسان رضوی و گفتگو با زعفران کاران و کارشناسان کشاورزی ، دانش تجربی بالایی در این زمینه کسب کرده و با یادگیری روش های بازدهی بیشتر ، قصد دارد در سال های بعد با کشت متراکم زعفران ، تولید محصول در هر هکتار را تا 10 برابر افزایش دهد و این یعنی محصول و در آمد بیشتر !

پای صحبت های معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان که بنشینی استقبال اهالی برخی از مناطق کوهستانی این استان از کشت زعفران ، باعث شده سطح زیر کشت این محصول در گیلان از 8 هزار متر مربع مزرعه های الگویی در 10 سال پیش ، به حدود 18 هکتار افزایش یابد. 

وی افزود : 388 زعفران کار گیلانی از این مزرعه ها ، حدود 62 کیلوگرم زعفران کیفی تولید می کنند. 

براساس قیمت گذاری های رسمی ، هر کیلو زعفران در بازار عمده فروشی 12تا 15 میلیون تومان فروخته می شود ؛ این درحالی است که گفتگو با زعفران کاران گیلانی نشان می دهد ؛ آنان زعفران های تولیدی شان را به دلیل کیفیت بالا ، طعم و عطر خوب تا 24 میلیون تومان هر فروخته اند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : اگرچه تقویم های زراعی حکایت از این دارد که فقط یک دهه از پیوستن گیلان به جمع استان های تولید کننده زعفران می گذرد اما سابقه کشت زعفران در این استان بیش از این هاست ؛ چرا که در کتاب " زعفران ایرانِ" نوشته دکتر ابریشمی آمده است ؛ زعفران دیلمانی ، یکی از معروف ترین و مرغوب ترین زعفران های تولیدی ایران در حدود 400 سال پیش بوده است. 

مسعود الماسی با بیان اینکه در حال حاضر در برخی مناطق کوهستانی شهرستان های سیاهکل ، رودسر ، املش و رودبار که آب و هوایش شباهت زیادی به اقلیم خراسان رضوی دارد ، زعفران کشت می شود گفت : البته در برخی از مناطق جلگه ای گیلان از جمله صومعه سرا هم بطور جسته و گریخته ، زعفران کشت می کنند که این کار را توصیه نمی کنیم ؛ چرا زعفران باید در ارتفاع 500 متر بالاتر از سطح دریا کشت شود و رطوبت زیاد باعث پوسیدگی پیازهای این گیاه می شود.

او یکی از مزیت های مهم کشت زعفران را قابلیت برداشت محصول کیفی تا 7 سال اعلام کرد و گفت : پیاز زعفران یک سال پس از کشت،  گلدهی را آغاز می کند و تا 7 سال هم باردهی دارد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه این گیاه کم توقع، در زمین های کم بازده هم رشد کرده و نیاز به آب کمی دارد گفت : اهالی برخی از مناطق کوهستانی گیلان می توانند به عنوان یک شغل جانبی ، روی این کار حساب باز کنند و در زمین های اطراف خانه های شان پیاز زعفران بکارند و از هر هکتار 3 تا 4 کیلوگرم زعفران برداشت کنند. 

آن طور که مسعود الماسی می گوید : 20 درصد از زمین های کوهستانی گیلان ، مستعد کشت گیاهان دارویی از جمله زعفران است. 

او درخصوص کیفیت زعفران های تولیدی گیلان هم گفت : 3 سال پی در پی ، 7 نمونه زعفران تولیدی گیلان را به آزمایشگاه مرجع زعفران خراسان رضوی فرستادیم که 3 فاکتور اصلی عطر، طعم و رنگ آن ، با شاخص های استاندارد زعفران این استان ، مطابقت داشت و حتی در مواقعی ، زعفران تولیدی مناطقی چون سیاهکل و دیلمان ، دارای کیفیتی به مراتب بهتر و بالاتر از زعفران شاخص خراسان رضوی بود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود : اگرچه زعفران گیلان برند ، ندارد و به صورت فله به فروش می رسد اما همین کیفیت ، عطر و طعم عالی باعث شده در بازار زعفران ، سری توی سرها در بیاورد و مشتریان خودش را داشته باشد.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : اگرچه زمین های جلگه ای استان ، مساعد تولید زعفران و گل دهی این محصول نیست اما غنی و مرطوب بودن خاک این مناطق ، برای تکثیر پیاز زعفران بسیار مناسب است.

منوچهر پارسافر با بیان اینکه به علت پایین بودن مواد عالی خاک خراسان رضوی ، پیازهای زعفران در این استان، ضعیف و کوچک است و باردهی کمتری دارند افزود : در سال های 89 و 90 براساس هماهنگی و توافق سازمان های جهاد کشاورزی گیلان و خراسان رضوی، حدود 6 تن پیاز زعفران از خراسان رضوی به گیلان منتقل و در حدود یک هکتار از زمین های شهرستان تالش کشت شد که پس از 9 ماه ، پیازهای زعفران انتقالی از حدود 4 گرم به بیش از 8 گرم رسید که از نظر ذخیره غذایی برای گل دهی بسیار خوب است.

او با بیان اینکه در این  2 سال، از 6 تن پیاز زعفران ، 15 تن پیاز تکثیر و تولید شد که 60 در صد آن وزن بالای 8 گرم داشت گفت : این درحالی است که به علت فقیر بودن خاک خراسان رضوی ، این فرآیند 3سال طول می کشد اما در گیلان در یک سال این بازدهی را دارد. 

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با تاکید بر اینکه برای ایجاد مزارع تکثیر پیاز زعفران در جلگه ، نیاز به پیازهای اولیه یا مادر است گفت : اگرچه این سازمان با تامین کودهای ریز مغذی ، دستگاه های خشک کن و پیاز رایگان در سال های آغازین ، از کشت الگویی زعفران در گیلان حمایت کرد اما به علت محدود بودن منابع اعتباری، توان خرید و توزیع رایگان پیاز زعفران را بین کشاورزان گیلانی ندارد. 

منوچهر پارسافر افزود : از طرفی براساس اعلام شورای تامین خراسان رضوی ، فروش پیاز زعفران به خارج از این استان ممنوع است و بهره برداران حتی خودشان هم نمی توانند آن را تهیه کنند. 

مشکلی که برخی از زعفران کاران استان از آن گلایه دارند و می گویند : دلشان می خواهد وسعت  مزرعه های شان را زیاد کنند و اما برای تامین پیاز زعفران،  مشکل دارند.

زهره غفوری ، زعفران کار 57 ساله که 3 سال است در3 هزار متر مربع از زمین های روستای دیارجان دیلمان زعفران می کارد می گوید : کار کم درد سر ، کم زحمت و پر سودی است و اگرچه 30 میلیون تومان برای تامین پیاز و سر و سامان دادن مزرعه ، هزینه کرده ام اما مطمئن هستم سود زیاد این کار در سال های بعد حسابی دستم را خواهد گرفت .

 او از مسئولان می خواهد اگر توان حمایت از این کار را ندارند ، دست کم مانع رونق تولید آن، به نیت حمایت از این محصول در استان دیگر نشوند و در سال های اول به تامین پیاز زعفران کمک کنند. 

اما کمی آن طرف تر ، در بخش دیلمان سیاهکل ، تیمور امینی که مهندس بازنشسته جهاد کشاورزی است ، راهی برای تامین پیاز زعفران مزرعه های جدید پیدا کرده و می گوید : 400 کیلو گرم پیاز زعفران را از مزرعه های قدیمی اش برداشت کرده و به خزانه انتقال داده تا هم خودش با این پیازهای تکثیر شده وسعت زیر کشت را بیشتر کند و هم دغدغه تامین پیاز را برای کسانی که تمایل به تولید این طلای سرخ دارند ، بر طرف کند. 

او که از 10 سال پیش به جان زمین های دیلمان افتاده و زعفران می کارد افزود : اینجا  خیلی ها ، خودشان آستین های همت را بالا زده اند و پیازهای زعفران مزرعه های قدیمی شان را تکثیر می کنند و آنطور که پیداست تا چندوقت دیگر ، مشکل تامین پیاز زعفران هم رفع خواهد شد.

تیمور امینی که خودش پشتیبان 10 زعفران کار دیگر منطقه است، این کار را شغل آبا و اجدادی اهالی منطقه می داند که قرن هاست فراموش شده و معتقد است ؛ زعفران دیلمانی، باید دوباره بر سر زبان ها بیفتد. 

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه حکایت زعفران، حکایت یک بار کاشتن و 7 سال  برداشت کردن است افزود : زعفران حتی در سال های بعد از کاشت ، هزینه داشت چندانی هم نمی خواهد چراکه در فصل رشد علف های هرز ، این گیاه به خواب می رود و هزینه وجین هم نمی خواهد.

تیمور امینی می گوید : زعفران هایی که تولید می کنیم ، آنقدر کیفیت بالایی دارد که مشتری حاضر است 3 برابر قیمت بازار ، بابتش پول بدهد و برای همین خیلی ها چشم شان به دنبال کشت زعفران است.

تولید زعفران در سال های اخیر با استقبال بیشتری از کشاورزان گیلانی، حسابی رونق گرفته و مزارع الگویی جای شان را به مزارع اقتصادی داده اند.

آنطور که پیداست ؛ سود دهی زعفران باعث شده کشاورزان خودشان دست به کار شوند و مشکلات تولید را پس بزنند و با تکثیر پیاز زعفران ، زمین های بیشتری را برای تولید این محصول آماده کنند.

البته برخی از این زعفران کاران می گویند : تسهیلات تولید گیاهان دارویی و مشاغل خانگی ، دست شان را در این کار گرفته است. 

درست است که گیلان سهم کمی از سبد تولید زعفران دارد اما بعید نیست تا چند سال دیگر ، مناطق کوهستانی گیلان ، معدن این طلای سرخ شود.