آواز ایرانی رونق خود را از دست داده است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی بنیاد آفرینش‎های هنری نیاوران، در ابتدای مراسم که به همت بنیاد آفرینش‎های هنری نیاوران برگزار شد، سید عباس سجادی، مدیرعامل بنیاد آفرینش‎های هنری نیاوران اظهار داشت: متاسفانه به دلیل نبود آوازخوانان خوب، امروز آواز رونق چندانی ندارد. گویا هدف افراد این است که به سرعت کار ریتمیکی را آماده و تولید کنند، اما توجهی به میزان ارزشمند بودن این محتوا ندارند، البته درصد ارزشمندی از این محتوا را قضاوت جامعه تعیین می‌کند که متاسفانه این آثار از سوی مردم نمره قابل قبولی نگرفته است.
مدیر عامل بنیاد آفرینش‎های هنری نیاوران در ادامه صحبت هایش با ذکر این مطلب که در روزگارانی که آواز رونق داشت، آوازخوانان خوبی داشتیم، البته کاستی‌ها و زیاده روی‎هایی در آن دوره نیز بود، اما بازار آواز به اندازه امروز کساد نبود گفت::در آن دوره آوازخوانان را غزل خوان و آواز خوانی را غزل خوانی تلقی میکردند از آن دوره میراث‎ها و آواز‌های گرانقدری داریم که امروز برای ما به یادگار مانده است.
سید عباس سجادی در پایان صحبت هایش با اشاره به این نکته که از افتخارات فرهنگسرای نیاوران، حضور اهالی فرهنگ و هنر و برگزاری چنین آیین‎هایی است افزود: به جامعه موسیقی تبریک می‎گویم، زیرا در روزگاری که آواز، جانمایه موسیقی ایرانی، در غربت به سر می‌برد، امروز شاهد رونمایی از یکی از آثار برجسته آوازی هستیم. همت جناب نوید نوروزی، استاد علی اصغر شاهزیدی و خانواده استاد تاج اصفهانی را ستایش می‌کنم که باعث شدند این گنجینه از خانواده تاج اصفهانی و از گوشه‌ی موزه‌ها به خانواده بزرگ فرهنگ و هنر بپیوندد و در اختیار عموم قرار بگیرد. امیدوارم رونمایی از این آلبوم آغازی باشد تا آن را سر مشق قرار داده و از این به بعد درست بخوانیم.

*با آثار گردآوری شده تاج می‌توان به سبک‌شناسی او پرداخت
نوید نوروزی، پژوهشگر موسیقی و گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی نیز در سخنانی با ذکر این نکته که، به دلیل در دسترس نبودن اثار استاد تاج تاکنون نمی‌توانستیم به سبک شناسی آثار او بپردازیم اظهار داشت: حال با مجموع ۱۷۷ دقیقه آوازی که از او جمع‎آوری شده است می‌توانیم بگوییم او چه سبکی داشته است.
وی در ادامه بیان داشت: پیشکسوت دیسکو گرافی در کشور ما جناب آقای امیر منصور است که سالیان پیش آرشیو بزرگی را خریدند و با استفاده از اطلاعاتی که در دسترس داشت، بنای نوعی شناخت و پژوهش در مورد آثار قدیم را در اختیار ما گذاشت.
وی افزود: آواز‌هایی که در مجموعه آثار منتشر نشده استاد تاج اصفهانی قرار گرفته بعد از صد سال منتشر می‌شود.
گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی گفت: اگر بخواهیم به سبک‎شناسی آثار یک هنرمند بپردازیم باید از ابتدایی‎ترین روز‌هایی که نوع و شیوه آواز خوانی او شکل گرفته است، تحول سبک و فرم اورا تا پایان عمرش در نظر بگیریم.
وی اضافه کرد: آنچه ما در سال‌های اخیر از استاد تاج شنیده‎ایم آثاری است که در مراسم خصوصی ضبط شده و تعداد کمی از این آثار در دسترس است.
گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی گفت: بنابراین آنچه که تا امروز از استاد تاج به گوش ما رسیده است آواز‌هایی در دوران پیری استاد است که البته صدای تاج در پیری نیز جوان بوده است، اما نمی‎توان سبک این هنرمند را از این آواز‌ها تعیین کرد.
وی در ادامه گزارشی در خصوص دیسکوگرافی و روند سیر ضبط آثار استاد تاج اصفهانی به حاضرین ارایه داد.

*آلبوم آثار منتشر نشده تاج، کتاب شنیداری آواز ایرانی است
علی عطریان، رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: آلبومی که از آثار منتشر نشده استاد جلال الدین تاج اصفهانی رونمایی شد، کتاب شنیداری آواز ایرانی است و راهنمای هنرجویان این رشته است. اگر فلسفه فرهنگی اصفهان را واکاوی کنیم خواهیم دید که زنجیره‎های متصل به هم این فرهنگ در حوزه ادبیات، فرهنگ، فلسفه، موسیقی و ... برهم کنش ویژه‎ای را ایجاد کرده است.
وی افزود: مسلما در حوزه موسیقی مرحوم تاج ستاره است، چه بسا مرحوم تاج برای ما امروزه دانشگاه بزرگی است، و من به عنوان یک هنر جوی موسیقی از اینکه این البوم از اثار استاد رونمایی شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد بسیار خرسندم.
رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: امروز از اثری رونمایی می‌شود که برای هنرجویان موسیقی به عنوان کتاب شنیداری اثر تاج باشد و بتوانیم به اعماق فرهنگی این سرزمین بیشتر پی ببریم. عطریان اظهار امیدواری کرد: راهنمایی‌‏های اساتید راه را برای جوانان روشن‎تر کند.
وی تاکید کرد: لازم است از خانواده تاج که بی‎بدیل و سخاوتمندانه این عناصر ارزشمند را در اختیار این کشور گذاشتند تا اثری فاخر در حوزه موسیقی تولید شود، سپاسگزاری کنم.

*آثار جدید منتشر شده از تاج، کارستانی از جوانی‌های او است
حسن منصوری نوازنده پیشکسوت نی دیگر سخنران آیین رونمایی از اثار منتشر نشده جلال الدین تاج اصفهانی بود. وی در سخنانی با ذکر این مطلب که امروز اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می‌کند این اثر کاری کارستان از جوانی‎های مرحوم تاج است گفت:: موسیقی ایران بیش از هنرمندان تکنیکال، به هنرمندان با شخصیت نیازمند است.
وی افزود: زمانی که استاد تاج آواز می‌خواند خوانندگان دیگری نیز بودند که در سبک‌های دیگری می‌خواندند، اما دلیل محبوبیت و ماندگاری مرحوم تاج رعایت اخلاق و انصاف بوده است.
این نوازنده نی ادامه داد: تا کنون از آواز‌های استاد فقط یک قطعه همایون در اختیار ما قرار داشت که مورد پسند مخاطب امروزی بوده است، اما متاسفانه برخی از دوستان هنرمند کم لطفی‎هایی داشتند و آثار استاد را فالش می‎دانستند، این در حالی است که استاد تاج تا ۸۰ سالگی با قوت آواز می‌خواند و آنچه که ما از تاج می‎شنیدیم بیشتر ضبط‌های خصوصی استاد بود که کیفیت مناسبی نداشت.
منصوری افزود: اگر قرار بر اثبات باشد می‌توان گفت که شاید گوش این افراد کمی فالش می‌شنیده است، آنچنان که داریوش طلایی می‌گوید «کسانی که اظهاراتی مبنی بر فالش بودن آثار موسیقی دارند، چه بسا گوش آن‌ها فالش می‌شنود، زیرا آن فواصل را نیاموخته‎اند.» این نشان می‌دهد نوع فواصل در طول دوران‌ها همواره با تغییراتی همراه بوده است.
وی اضافه کرد: گاهی بیش از آنکه شنونده باشیم باید کمی نیز انصاف را در نظر بگیریم و بدانیم هیچ کدام از خواننده‎های کشور ما نتوانسته‎اند در سنینی که استاد تاج این چنین آواز‌هایی را می‌خواند، بخوانند و ما با شنیدن چند اثر ضبطی در محفل‌های خصوصی نباید سبک موسیقی مرحوم تاج را قضاوت کنیم.
این نوازنده نی، با اشاره به اینکه از توصیه‎های اساتید و بزرگان موسیقی همواره این بوده است که آوازه خوان‌ها هر جایی نخوانند، گفت: استاد تاج در هر محفلی نمی‎خواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسمی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند، اما گاهی مراسم فلان الدوله را به بهانه‎های مختلف ترک میکرد.
منصوری افزود: خاطره‎ای از استاد تاج وجود دارد که در مراسم یکی از شیوخ عرب برای خوانندگی دعوت می‎شود، و با دیدن وضعیت مراسم کمی مکدر می‌شود، اما با خواندن شعر «هرگز حسد نبردم بر مسندی و مالی الا به آنکه دارد با دلبری وصالی»، مقصود خود را به میزبان منتقل می‌کند و پس ازپایان مراسم به میزبان می‌گوید: «تو خبر نداری تاج به سرمایه داران باج نمی‌دهد؟» در آن زمان تاج به دلیل مشکلاتی که از سوی حکومت برایش به وجود آمده بود نیاز مالی داشت، اما او کسی نبود که به کسی باج بدهد، همان استاد در کوچه‎ها برای کودکان آواز می‌خواند.
وی اضافه کرد: تاج همیشه در حال آموختن بود، او در اوج قدرت آواز خوانی، ابایی از آموختن نداشت، خاطره‎ای از استاد بطلانی که یکی از شاگردان تاج بوده است نقل می‌شود که در آن مرحوم تاج به بطلانی که جوانی ۲۰ ساله بوده است می‌خواهد آواز حجاز مصری را بخواند تا برایش یادآوری شود.
استاد و نوازنده نی با اشاره به صحبت‌هایی مبنی بر اینکه تاج چقدر از ردیف‌های موسیقی آگاه بوده است انجام می‌شود ابراز داشت: این مورد به کسی مربوط نیست، زیرا مرحوم تاج آنچه را که می‌دانسته با چنان قدرت و توانی خوانده است که شنونده را مسحور خویش می‎کند و جایی برای این پرسش وجود ندارد، زیرا بسیاری از هنرمندان وجود دارند که انواع ردیف‎ها را میدانند، اما توانایی اجرای آن را ندارند.
منصوری با بیان اینکه این صحبت‎ها بی‎انصافی در مورد هنرمندی همچون تاج است گفت: امروز به کوشش شهرداری اصفهان و خانواده مرحوم تاج اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می‌کند، از استاد تاج فقط یک اثر در دستگاه همایون در اختیار ما بود، اما امروزه این آثار آواز‌هایی است که اهالی آواز می‌دانند کاری کارستان از جوانی‌های مرحوم تاج.
علیرضا میر علی نقی پژوهشگر حوزه موسیقی نیزسخنانی گفت: بسیاری از صفحاتی که از استاد تاج کشف شده و تا پیش از این مفقود بوده است دوره‎ای از آواز ایرانی است که تحول آواز استاد تاج در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۲ را نشان می‎دهد. از حدود ۱۳۲۰ به بعد که رادیو در ایران تاسیس شد تا حدود سال‌های ۱۳۳۲ را می‎توان دوره تاریک موسیقی ایران نامید، زیرا در این دوره دستگاه‌های ضبط صدا برای ضبط صدای مشاهیر موسیقی ایران وجود نداشته است. بسیاری از نسخه‎های ضبط شده از استاد در سال ۱۳۵۷ از دست رفت. میراث صوتی فاخری که اکنون از استاد تاج داریم بسیار تاثیرگزار است و ماندگاری استاد تاج از نظر رفتار منش و خوی انسانی نمونه است.
اصغر شاه‎زیدی خواننده مکتب اصفهان و شاگرد استاد تاج اصفهانی به عنوان آخرین سخنران با حضور در جایگاه با ذکر نکاتی از زندگی استاد تاج اصفهانی گفت:: سبک تاج بی نظیر بود و هر کسی نمی‎توانست حتی از او تقلید کند. تاج در ۶۸ سالگی، در سال ۴۲ آوازی را خواند که، چون یک غواص در اقیانوس فرو رفته است. او حتی در گزینش اشعار نیز بی نظیر عمل می‎کرد و به گفته صاحبنظران عرصه ادبیات اشعار خود را به گونه‎ای انتخاب می‎کرد که حتی اساتید این حوزه نیز متحیر می‎شدند. او در ادبیات نیز غرق می‎شد و با دقت زیادی اشعار را بر می‎گزید. سبک آوازخوانی او هم شاهکار و تقریبا کم سابقه است.
در ادامه مراسم بخش‎هایی از قطعات آوازی آلبوم آواز‌های استاد جلال تاج اصفهانی برای حاضران پخش شد و شاه‎زیدی بر روی این آواز‌ها توضیحاتی ارائه کرد.
شاه زیدی در پایان صحبت هایش با ذکر این مطلب که به یقین می‎توانم بگویم از قاجار تا امروز کسی به این شکل نخوانده، تاج با آواز خود مشغول بندبازی است. حدود دویست سال است که کسی این کار را انجام نداده است به مناسبت روز بزرگداشت حافظ از عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی دعوت کرد تا با حضور بر روی سن‌ی یک بیت آواز بخوانند که این درخواست او با استقبال حاضرین در سالن همراه شد.
در پایان این مراسم نیز از آلبوم آواز‌های استاد جلال تاج اصفهانی با حضور اصغر شاهزیدی، سید عباس سجادی مدیر عامل بناد آفرینش‌های هنری نیاوران، عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی، خانواده استاد تاج اصفهانی، علی عطریان، رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان محمد سلمانی، آرش فرهنگفر، آرش نصیری و ... رونمایی شد.
شایان ذکر است، آلبوم آواز‌های استاد جلال تاج اصفهانی که به آثار ضبط شده توسط کمپانی‎های هیز مستر ویس، سودوا و پولیفون اختصاص دارد با همت نوید نوروزی گردآوری و روانه باز موسیقی شد.