اینجا، هوا کم است!

به گزارش خبرگزاری صداوسیما،مرکز اصفهان؛ در روزهایی که پاییز،این پادشاه فصل ها با برگ های سبز و نارنجی و زرد همچون فرشی زیبا در بوستان ها و خیابانهای تاریخی نصف جهان خود نمایی می کند و این دیار را به شهری افسانه ای و اعجاب بر انگیز برای رهگذران تبدیل کرده ،تیرگی و چرکی آسمان همانند دردی بر قلب مردمان این شهر سنگینی می کند .

 به طوری که در این اوقات سرد و بارانی سال ،تیتر اکثر روزنامه ها و خبرگزارهای رسمی  شهر،از نفس آسمانی حکایت می کند، که هر از چندگاهی زیر فشار تراکم ذرات آلاینده ناشی از سوخت اتومبیل و کارخانه ها و مصارف خانگی به شماره می افتد و این آلودگی همچون ابری ضخیم بلایی شده بر سر شهروندانی که یا از ترس تشدید بیماری از آشیانه های خود بیرون نمی آیند و یا درصورت رفت و آمد در زیر  سایه این دیو سیاه  باید سوزش چشم ،خشکی گلو،تلخی دهان،نفس های سخت و سر گیجه، حداقل سوغات نا مبارک این فصل را بپذیرند.

 این وضعیت نابسامان زیست محیطی  اما در دهه های اخیر به حدی رسیده كه اصفهان در كنار دیگر شهرهای صنعتی همچون تهران، تبریز، اراك، مشهد و اهواز در فهرست شهرهای آلوده کشور قرار گرفته و هر روز زمزمه  قرمزی وضعیت هوا ساکنان آن را آزار می دهد.

زخم آسمان، سر باز کرده

همین چند روز گذشته بود،که مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس کشور از مراجعه حدود هزار بیمار قلبی، تنفسی اصفهان به مراکز درمانی در پی استنشاق این ذرات خاکستری خبر داد و رامین سامی فوق تخصص ریه و آسم نیز به شهروندان توصیه کرد:تا حد امکان از تردد در خیابان های نصف جهان  خودداری کنند، تا از شَر بروز بیماری هایی از جمله سرطان در امان باشند.

اما آنچه همیشه نقل محافل مردم و مسوولان بوده ، یافتن  مقصران این وضعیت ناخشنود آسمان  است ، که برخی از کارشناسان از سهم 70 درصدی اگزوز خودرو ها در بروز این وضعیت می گویند و عده ای نیز انگشت اتهام را به سوی واحد های صنعتی، کارخانه های آجر پزی و مصارف خانگی دراز می کنند .

برای بررسی بهتر در خصوص این موضوع امروز و در شرایطی که ایستگاه های سنجش کیفی هوا با میانگین 161AQI  از ناسالم بودن تنفس برای عموم در شهر اصفهان خبر می دهند و در پی آن مسوولان استانی مدارس را در تمامی مقاطع تحصیلی تعطیل کرده اند ، به سراغ کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان رفتم .

در این دیدار محمود مزارع با اشاره به اینکه تمامی عوامل طبيعي و انساني مي تواند در آلودگي شهر تاثيرگذار باشد،  با نمایش جدولی از وضعیت هوا می گوید: از ابتدای امسال تاکنون ساکنان این کلانشهر صنعتی و گردشگری ، 19 روز هوای پاک ، 195 روز سالم ، 54 روز ناسالم برای گروه های حساس و دو روز ناسالم برای عموم را تجربه کرده اند  ، و البته هنوز نمی توان  به درستی سهم عوامل متحرک و ثابت در این خصوص را مشخص و  اعلام کرد.

البته وی  در این ملاقات خبر از رونمایی سیاهه ای با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان  به منظور مشخص کردن سهم آلودگی ها و راهکارهای مقابله با آنان را در روز های آینده می هد .

آهن های سردی که آبی آسمان را برسرقت برده اند.

مسوولان شهرداری اصفهان می گویند، روزانه حدود یک میلیون و 800 هزار خودروی شخصی در سطح این شهر تردد می کنند.

این یعنی در دیاری که روزگاری به شهر دوچرخه ها شهرت داشت، و رهگذران آن با سر زندگی از کنار درختان سر به فلک کشیده چهار باغ  عبور می کردند و در کنار زنده رود به تجدید خاطره می پرداختند، امروز در حدود900 هزار خودروی شخصی از خیابان های آن عبور می کند و آسایش را از مردمان آن گرفته است .

در دیداری که با داریوش امانی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان، در خصوص تعدادخودروهای جدیدی که  هرسال به جمعیت عوامل دود زای اصفهان اضافه می شود داشتم ، وی پیش بینی می کند: سالیانه حدود ۸۰ هزار خودروی به جمع آهن های متحرک خیابان اصفهان اضافه می شوند .

ولی گذشته از افزایش بی رویه این خودروها،مسئله که وخامت این موضوع را بیش تر می کند ،تعداد خودروهای فرسوده در حال آمد و شد خیابان هاست.

برای گرفتن آمار دقیقی در این رابطه از سازمان های شهرداری گرفته تا مدیریت بحران استانداری و پلیس راهور پرس و جوی فراوان کردم ،اما ظاهرا نظر مسوولان در مورد این تعداد وسیله ای که هر روز دودزا تر و نا ایمن تر می شود متفاوت است و نمی توان به اعداد دقیقی در این زمینه دست یافت.

این بار و در دیداری که از دو روز گذشته با رییس ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای شهرداری اصفهان در یکی از واحد های معاینه  فنی شهر واقع در خیابان جی هماهنگ کرده بودم، وی تعداد خودروهای فرسوده ای که با عمر بيش از بيست سال از کیفت آنها هرروز کاسته می شود را  زیاد می داند و می افزاید:  خروج يك خودروي فرسوده به ازاي شماره گذاري يك خودروي جديد در كنار ساير راهكارها مي‌تواند تاثير به سزايي در كاهش آلودگي كلان شهرهای كشور به ويژه اصفهان داشته باشد.

 اما از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را جمشید جمشیدیان  نیازمند سرمایه گذاری رانندگان و یا اعتبارات ویژه ملی می داند که هیچ یک از این راه ها به درستی در کشور اجرایی نشده است.

چرا که تسهیلات در نظر گرفته شده دولت برای رفع این معضل جواب گوی نیاز متقاضیان نیست و این وضعیت آشفته زیست محیطی همچنان ادامه دارد.

وی به تاثیر حدود ۲۰ درصدی معاینه فنی به عنوان یکی از راهکارهای کاهش آلایندگی هوا اشاره می کند و می گوید: هم اکنون هشت مرکز معاینه فنی سبک با ۱۲ خط و یک واحد معاینه فنی مکانیزه سنگین در اصفهان فعالیت می کنند.

رییس ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای شهرداری اصفهان ادامه می دهد : سالیانه حدود ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو تنها در کلانشهر اصفهان باید معاینه فنی شوند که از این تعداد حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار وسیله نقلیه به استقبال این طرح رفته اند و  ۳۷ درصد خودروهای سطح شهر هنوز معاینه فنی نشده اند، هر چند که پلیس اعلام کرده با خودرو های دورد زا برخورد قانونی می کند .

تاثیر زوج و یا فرد شدن بوق های خیابان، بر کاهش  میزان آلاینده ها

این طرح محدودیت ترددی در هسته مرکزی شهر اصفهان چند سالی است، که برای مقابله با افزایش آلودگی هوا در خیابان های مسجد سید، عبدالرزاق،  بهشتی و کاشانی به سمت هسته ی مرکزی، نشاط، چهارراه نقاشی، چهارباغ و باغ گلدسته، حاشیه ابتدای خیابان فردوسی، شمس آبادی و آذر اجرا می شود، وخودروها براساس زوج و یا فرد بودن آخرین شماره پلاک خود می‌توانند وارد این محدوده شوند.

طرحی که داریوش امانی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان می گوید: بر کاهش ورود خودرو به محدوده اثر گذاشته ولی تاثیر آن بر کل شبکه اندازه گیری نشده است .

اما همین دو ماه گذشته یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در خصوص اجرای این طرح مصاحبه ای با یکی از خبرگزاری های داخلی استان داشت و اعلام کرده بود، اگرچه در برخی مواقع و مناطق اجرای طرح زوج و فرد موثر بوده ، اما وقتی با شرایط بافت مرکزی شهر اصفهان منطبق می‌شود، دارای ناهماهنگی‌هایی است که کارایی آن را با پرسش‌هایی مواجه می کند و حتی شاید در برخی موارد با سرگردان کردن صاحبان خودروها در مرکز شهر باعث تشدید آلودگی هوا در اطراف حلقه زوج و فرد نیز باشد.

در قسمتی از این مصاحبه محمد کوشا بیان کرده است:  بی توجهی به  افزایش تردد خودروها در مسیرها و گذرهای فرعی برای فرار از نظارت‌های ترافیکی و گره‌های سخت ناشی از آن یکی از مهم ترین چالش های اجرای این طرح است .

در این میان برخی از جمله رییس ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه حامل‌های عمومی مسافر در شهر اصفهان ظرفیت محدودی دارد، یکی از راه های کاهش آلاینده ها و ترافیک شهری را  سيستم حمل و نقل عمومي مانند خطوط BRT ، مترو و اتوبوس‌های شرکت واحد می داند.

از طرفی نیز  معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری می افزاید :هم اکنون ۲۳ هزار دستگاه تاکسی زرد رنگ و بیش از هزار اتوبوس واحد برای جابه جایی مسافران کلانشهر اصفهان آماده ارائه خدمات هستند.

داریوش امانی همچنین ادامه می دهد: به منظور ترغیب شهروندان به حمل و نقل عمومی ،هم اکنون ۶۰ ایستگاه بی آرتی و ۲۰ ایستگاه مترو در اصفهان فعال است .

با این حال در تحقیقات میدانی که از برخی از رانندگان خودروهای تک سرنشین در خصوص چرایی تمایل استفاده از خودرو در شرایطی که مسوولان خبر از وضعیت قرمز و نارنجی هوا می دهند پرسیدم،برخی از آنان عجله داشتن در کارهای روزمره و البته تاخیر در آمد و شد و کم بودن وسایل نقلیه عمومی را در شهر مطرح کردند.

شهروند دیگری نیز که با ماسک در تردد بود، با انتقاد از دودزا بودن ناوگان حمل و نقل عمومی می گوید: متاسفانه برخی از  اتوبوس های شهری هنوز فرسوده هستند وبه اندازه 20 خودروی شخصی آلودگی ایجاد می کند، اما گویا در حاشیه دید مسئولان قرار ندارند.

در مورد  تعداد دقیق ناوگاون فرسوده حمل و نقل عمومی ،متاسفانه موفق به جمع آوری آمار دقیقی نشدم ،اما داریوش امانی به تعویض حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ خودرو تاکسی تا پایان امسال اشاره می کند.

 رده پای واحد های صنعتی در پیدایش ذرات خاکستری هوا

فارغ  از نقش پر رنگ خودروها در آلودگی هوا ،نمی توان از دودکش  واحد های صنعتی در ایجاد این معضل زیست محیطی گذشت .
 به طوری که محمود مزارع  کارشناس حفاظت محیط زیست نیز اشاره می کند:  آنچه در خصوص آلودگی شهر اصفهان از  50 سال پیش تاکنون همچنان ادارمه دارد، سياست هاي نادرست جانمایی و توسعه  واحد های صنعتي  این استان بوده است .

به دنبال بررسی  بهتر نقش آلایندگی واحد های صنعتی استان  در خبرها و مقالات چاپ شده بودم که مصاحبه همین چند روز گذشته رییس خانه صنعت ،معدن و تجارت ایران نظرم را به خود جلب کرد.

عبدالوهاب سهل آبادی با اعتقاد بر اینکه مشکل آلودگی با تعطیلی صنایع حل نمی‌شود، می افزاید : صنعت، تمام جهان را گرفته، واحد های تولیدی  به صورت پاک مشغول فعالیت هستند و ما نیز باید با تدابیر و راهکارهای خاص به سمت صنایع پاک حرکت کنیم .

مصوبه ای که حدود یک دهه در پیچ و خم اجراست.

حدود 2 هفته گذشته زمانی که اصفهانی ها چند روز تنفس در وضعیت هوای قرمز را تجربه می کردند، منصور شیشه فروش مدیر کل مدیریت بحران استانداری اصفهان ، با اشاره به مصوبات جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای استان اعلام کرده بود، حدود 300 کوره پخت آجر به منظور جلوگیری از انتشار آلاینده ها باید هرچه زودتر تعطیل شوند .

در ملاقاتی که با دبیر انجمن آجر اصفهان و حومه داشتم ،به مصوبه هیات دولت در سال ۵۹ مبنی بر تاسیس واحدهای صنعتی تولید آجر در منطقه محمد آباد واقع در شهر اصفهان  اشاره می کند و می افزاید: پس از تاسیس واحد های صنعتی آجر پزی واقع در این منطقه و بررسی نقش آلایندگی این واحد ها حدود ۱۰ سال پیش در شورای برنامه ریزی استان تصمیم بر جابه جایی واحد ها ی آجر ،گچ و شن و ماسه شد.

علیرضا آتشین ادامه می دهد : براین اساس در همان همان مقرر شد،۱۲ ماه پس از این تصمیم شورا یک شرکت معتبر برای جابه جایی واحد های صنعتی این منطقه انتخاب و یک سال پس از آن نیز کارخانه ها منتقل شوند.

وی می افزاید: اما این فقط در قالب حرف باقی ماند و ازآن زمان تاکنون هیچ اتفاقی برای واحد های آجر پزی رخ نداده است.

در مدت زمان گفتگوی من با دبیر انجمن صنفی آجر اصفهان و حومه ،یکی از صاحبان واحد های تولیدی آجر محمد آباد می گوید: هر زمان که هوا آلوده می شود مسوولان تصمیم بر  جابه جایی یک شبه واحد های صنعتی می گیرند، اما مگر می شود واحدی را با یک سرمایه گذاری کلان و تجهیزات آب و برق و گاز در مدت 24 ساعت جابه جا کرد،

آقای امینی می افزاید: چند سال گذشته در منطقه محمد آباد  از ۷۰ واحد تولید آجر ۲۲ واحد به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شده و در دولت آباد و حبیب آباد نیز از ۸۹ کارگاه  فعال درب های حدود  ۲۵ تا ۳۰ واحد تولیدی بسته شده است.

وی ادامه می دهد:  هم اکنون در شرایطی که اصفهان با هوای آلوده مواجه است ،با دستور مسوولان داستانی و محیط زیست اصولا  سه تا چهار روز کارخانه ها ی آجر پزی تعطیل می شوند.

دبیر انجمن صنفی آجر اصفهان با تایید صحبت های آقای امینی و با اشاره به اینکه این استان از نظر تولید آجر در رتبه های نخست کشور است ادامه می دهد: تا به حال به منظور رفع مشکل آلاینده و به شرط یک تصمیم درست و عملی آمادگی هر گونه همکاری با مسوولان شهری را در خصوص این مشکل زیست محیطی داریم .

اما .....

با وجود آنکه مسوولان در زمستان  92 برنامه ای به منظور کاهش آلاینده های هوا ، در قالب 38 اقدام اساسی برای  اجرا در 40 نقطه  شهری استان  به تصویب رساندند و یکسال بعد  نیز آن را اجرایی کردند ، به نظر می رسد، این طرح نیز آنچنان بر روند رهایی اصفهانی ها از  محاطره ی ذرات غلیظ آلودگی  تاثیر گذار نبوده است و تنها می توان ،چشم انتظار بارانی بود تا این چهره دود آلود را خوب  بشوید .

نگارنده : عاطفه بختیار