گزارش مکتوب: یار فراموش شده

- وقت سرخاراندن هم ندارم !

- دیگه حوصله خودم رو هم ندارم !

- اگر تو هم مثل من دو تا بچه داشتی و از صبح تا شب دنبال یک لقمه نون ...

- می دونی امروز نون رو چند خریدم ؟ حالا تو بگو برای ...

- فکر کردی الکی ! باید دلت خوش باشه و جیبت پر پول ...

- با این همه تلاشی که کردم و اعتباراتی که اندیشیدیم تنها تونستیم سرانه رو قدری جابجا کنیم، همه چی بستگی به خود مردم داره و ذوق، فرهنگ و ارادشون ...

-       من از وقتی تو مغازم اینکارو کردم هم مشتری هام اضافه شدن و هم برای زمانی که منتظر می موندن، گلایه نمی کنن ! قبلا مکافات داشتم، خیلی وقت ها قهر می کردن و دیگه مغازه من نمی اومدن ...

 

تقریبا چند روزی بود که تهیه گزارش مکتوب ماهانه، فکرمو مشغول کرده بود اما هیچی به ذهنم نمی رسید ، خالی از سوژه بودم. 

جرقه ای روشنگر 

ماهی یکبار پسرم رو برای اصلاح مو می بردم پیش حسین آقا آرایشگر محلمون اما ایندفعه نمی دونم چرا مغازش توجه من رو به خودش جلب کرد، مغازه خیلی کوچیک و جمع و جور بود و نهایتا شش صندلی به همراه یک میز و یک قفسه چهار طبقه؛  اما قفسه کم و بیش پر بود.

کاری فرهنگ ساز 

گمان نکنید که فرهنگ نشدن این کار، آسیب زا نیست، بلکه باید بدانیم ریشه بسیاری از آسیب هایی که هم اکنون گلوی جامعه را می فشارد فرهنگی است که در نبود آن ، رو به نشیب نهاده است.

اینا رو پدر متین می گفت که اون هم پسرش رو برای اصلاح آورده بود.  جالب اینکه خود، استاد جامعه شناسی دانشگاه بجنورد بود. او ادامه داد: از رونق افتادن این فرهنگ بر جامعه و آینده فرهنگی نسل های بعد تأثیرگذار است و اگر این مشکل حل نشود، در آینده، در فرهنگ ما شکافی پدیدار می شود که با هیچ چیزی پر نخواهد شد.

لوکس یا غیرلوکس 

واقفی یکی از فعالان این حوزه در مصاحبه تلفنی می گفت: این روزها این نوع محصولات فرهنگی جزو کالاهای لوکس محسوب می شود و در سبد خانوارها جایی ندارد و بدا به حال کودک و نوجوان ما که حتی برای رفع تکلیف هم آن را انجام  نمی دهند، کم کم فضای مجازی و لایک ها و افزایش  دنبال کنندگان (فالوورها) همه دغدغه شان می شود.

یار همراه 

همراه ما،  اکنون  یار قدیمی همراه ما را ربوده؟ 

این سوالی بود که ذهن من رو به خودش مشغول کرد.  مگر می شود یک نفر در روز، ساعت ها با تلفن همراه خود همراهی کند اما یار همراه خود را ناباورانه همراهی نکند.

واقفی ادامه می دهد: در چنین وضعیتی اگر سرانه افزایش پیدا
کند، کم بودن شمارگان، گریبان این صنعت را گرفته و تاثیرش را بر گردش مالی صنعت نشر برجای گذاشته و می گذارد.

او می گوید: با این شرایط که از هر عنوان کتاب، حداکثر دو هزار نسخه چاپ می شود، نباید انتظار داشت که نویسندگی به شغل تبدیل شود و چرخ صنعت نشر  بچرخد.

وی با بیان اینکه در این وضعیت سخن گفتن از کتاب و کتابخوانی و رونق گرفتن یا نگرفتن بازار، جایی ندارد، می افزاید: زمانی که از یک عنوان کتاب تنها دو هزار جلد چاپ می شود و همین هم فروش نمی رود، در مقایسه با جمعیت 80میلیونی، این عناوین حتی دیده هم نخواهند شد.

بهانه یا واقعیتی تلخ 

«وقت ندارم، کتاب گران است، کتاب خوب پیدا نمی‌شود، شمارگان پایین است، حوصله ندارم» این ها و ده‌ها مورد دیگر، بهانه‌هایی است که سرانه مطالعه را در جامعه ما، آن هم با ارفاق،  به 30دقیقه در روز رسانده است.

اما کار حسین آقا آرایشگاه محلمون که موردی متفاوت از شهر و محله و کشور  نبود، تو مغازه کوچیکش یک قفسه چند طبقه قدیمی گذاشته بود با چند جلد کتاب ! به نظرم عالی بود هم در جلب و نگه داشتِ مشتری و هم ارتقای فرهنگ کتابخوانی، شاید به اندازه یک کتابخانه محلی داشت به آمار اداره کل کتابخانه های استان کمک می کرد!

چرا بقیه ما اینطوری نیستیم هر کدوم تو هر شرایطی و تو هر مکانی ؟

چرا به راحتی برای شبکه های اجتماعی وقت می ذاریم اما تا کتاب دست می گیریم کلافه تر از همیشه می شیم ؟

اینجاست که باید گفت این عادت کتاب‌نخوانی گریبان ما را رها نمی‌کند و گویا اراده‌ای هم برای چاره‌جویی و خلاصی از آن نداریم و برای ماندن در همین وضعی، هزار بهانه مربوط و نامربوط هم می تراشیم.

جامعه ما انگار سال هاست با کتاب مشکل دارد و نامهربانانه از یار مهربان فاصله گرفته است. علاقه مندان و فعالان این حوزه می گویند کاغذ و کتاب گران است.  شمارگان و چاپ کم است. نویسندگان مطرح نداریم و ده ها و صدها مورد دیگر و ناشران می گویند کتاب چه ارزان و چه گران، چه خوب و چه بد، دیگر جایی در سبد فرهنگی خانوارها ندارد.

محمدی فر یکی از ناشران خراسان شمالی که از مدتی پیش تغییر شغل داده است، می گوید: اکنون وضعیت کتاب، اوضاع بحرانی صنعت نشر و کتابخوانی آنقدر وخیم است و آتش بی اعتنایی و کم توجهی به کتاب، آتش به جان جامعه انداخته است و این مردم هستند که می سوزند.

   سرانه مطالعه، دقیق و مستند نیست

9 میلیون بیسواد مطلق و 11میلیون کم‌سواد، رقم کمی نیست.

از این 20میلیون نفر، 30 هزار نفر در خراسان شمالی زندگی می کنند و حال آنکه همان باسوادها هم برای کتاب نخواندن، دلایل زیادی دارند.

با نگاهی به این آمار می توان گفت در جامعه ای به شدت کتاب نخوان، زندگی می کنیم و در این مورد، یکی از اهالی کتاب، ضعف محتوا و افت کیفیت آثار را نیز مزید بر دیگر عللی می داند که رغبت برای خرید و مطالعه را کم کرده است.

احسان سیدی زاده بازنشسته فرهنگی، روزنامه نگار خراسان شمالی می گوید: اگرچه آماری که درباره سرانه مطالعه مطرح می شود مستند نیست و به نظر می رسد بیش از آن چیزی باشد که عنوان می شود اما باید قبول کرد که اقبال مردم به کتاب و رسانه های مکتوب کم شده است.

وی می افزاید: در نخستین قدم باید نگاه خانواده به کتاب تغییر کند و در قدم بعدی انگیزه های کتابخوانی در کودکان نهادینه و بهینه شود تا در درازمدت بتوان کتاب را دوباره در سبد خانواده ها قرار داد و از سویی نمی توان منکر شد که فضای مجازی نیز رقیب سرسخت کتاب های مکتوب شده است.

هندی‌ها کتابخوان‌ترین های جهان !

اگر به وضعیت سرانه مطالعه در کشورهای جهان نگاه کنیم می بینیم که هند، در رتبه نخست کتابخوانی را دارد.

مردم هند هر هفته به طور متوسط ده ساعت و  42 دقیقه وقت خود را با خواندن سپری می‌کنند. میزان خواندن پس از استقلال این کشور در سال 1947 بیش از شش برابر افزایش یافته که شاخصی برای افزایش علاقه به خواندن است.

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که در هند، کتاب، ارزان است و کتابخانه ها بسیارند.

اعمال سلیقه !

یکی از کتابداران برتر خراسان شمالی می گوید: گاهی اعمال سلیقه ها باعث ایجاد بی رغبتی در خواندن کتاب می شود و البته در کتابخوانی سلیقه هم زیاد است.

مریم گریوانی با بیان اینکه در  19 سال گذشته، اعضای کتابخانه هایی که او کتابدار آنها بوده ثابت مانده است، می گوید: تعداد ثابت اعضای کتابخانه ها 120 عضو است و این رقم گاهی به  150 نفر نیز می رسد .

سرانه مطالعه خراسان شمالی بهتر از کشور 

با همه اینها البته گویا وضعیت مطالعه در خراسان شمالی بهتر از متوسط کشوری است و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی این استان، سرانه مطالعه در این منطقه را 32دقیقه در روز در بخش کتاب های غیردرسی اعلام می کند.

حسین فرخنده می گوید : علاوه بر این مردم خراسان شمالی 80دقیقه در روز سایت، مجله و روزنامه مطالعه می کنند و همچنین در نظرسنجی هایی که از مردم شده 41درصد آنان گفته اند که کتاب های غیردرسی را هم مطالعه می کنند و در سال دست کم دو جلد کتاب می خوانند.

افزایش امانت‌گیری کتاب

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی هم می گوید: این استان 60 باب کتابخانه عمومی دارد و نیمه نخست امسال، سرانه امانت گیری کتاب در این مراکز در مقایسه با مدت مشابه پارسال 27 درصد افزایش داشته است.

علی‌محمد جهانی می افزاید: نیمه نخست امسال 406 هزار و  561جلد کتاب از کتابخانه های عمومی استان به امانت گرفته شد و براساس اعلام نهاد کتابخانه های عمومی کشور، خراسان شمالی در شمار سه استان برگزیده کشور در این شاخص شناخته شده است.

نرخ جهانی امانت گیری کتاب براساس استاندارد فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) 350 جلد و در 15 کشور پیشرو دنیا هزار و  130 جلد است.

اندیشیدن؛ نیاز ضروری جامعه کنونی ما 

به این فکر می کردم که متولی فرهنگ کتابخوانی من چه کسی است؟ مدیرکل کتابخانه های استان ؟ مدیرکل فرهنگ و ارشاد یا خودم ! فقط خودم ؟!

_  اجرای طرح ملی پویش «اهدای کتاب، اهدای آگاهی»

- خراسان شمالی در زمره سه استان نخست کشور از نظر سرانه زیربنای کتابخانه ای

_ افتتاح هشت باب کتابخانه روستایی و شهری با زیربنای هزار و 600 مترمربع در هفته کتاب و کتابخوانی در استان 

-  اهدای 108 هزار جلد کتاب به کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی

_ رشد 27 درصدی امانت‌گیری کتاب

_ امسال یک کتابدار و دو کتابخوان از استان خراسان شمالی، منتخب کشوری شدند.

_ در خراسان شمالی 60 باب کتابخانه عمومی شهری و روستایی فعال است و 30باب کتابخانه دیگر نیز در دست ساخت است.

 _ این کتابخانه ها 800 هزار جلد کتاب را در دسترس 40هزار عضو خود قرار می دهند.

 و ...

این ها نمونه هایی از صدها تیتری است که با یک جستجوی ساده در اینترنت به آن می رسیم، اما در عمل چه چیزی اتفاق افتاده و می افتد ؟!

 

نویسنده: تکتم عارفی