در کوچه پس کوچه‌های طرحی که شهر را تازه می‌کند!

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان؛ می گویند: قدمت این محله و برخی خانه هایش، به بیش از 100سال پیش بر می گردد. 

در کوچه پس کوچه های اینجا که قدم می زنی، مثل محله های قدیمی دیگر رشت، انگار شهر 100سال پیش، با سبک معماری و کوچه های تنگ و باریکش از جلوی چشمت می گذرد. 

 

محله ساغری سازان رشت که نامش را از نوعی "چرم دباغی" شده مخصوص کفش به نام "ساغری" گرفته است و آنطور که بزرگترها تعریف می کنند؛ اینجا، چرم سازی و کفش دوزی رونق داشته است.

محله ای قدیمی که روزگاری بالای شهر و اعیان نشین بود اما حالا، سالهاست گَردِ پیری روی آن نشسته و این محله را به زیر چتر بافت تاریخی برده است و تعداد زیادی از خانه هایش را کلنگی کرده است. 

 

برخی از این خانه های قدیمی اما هویت فرهنگی و تاریخی شهر را بر شانه های دیوارهای شان به دوش می کشند؛ یکی از این خانه ها که سازه ای از زمان قاجار است و بیش از 100سال قدمت دارد، با عنوان "خانه فرهنگ گیلان" در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

 

بنایی با دیوارهای آجری، درها و پنجره هایی با چهارچوب فیروزه ای و مشبک و شیشه‌های رنگین، پله‌های چوبی و تراس‌های کوچک. 

البته این محله مثل برخی از محله های دیگر از جمله محله "خواهرِ امام " رشت که در آن آرامگاه «فاطمه اُخری» دختر امام موسی کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع) واقع شده، به زیر چتر طرح بازآفرینی شهری رفته است و بناست زیر سایه این طرح زنده شوند و برخی از خانه های شان هم، با نوسازی و مرمت، نفس این محله ها را تازه کند.

شاید طرح "باز آفرینی شهری" خیلی ها را یاد طرح "نوسازی بافت فرسوده" بیندازد اما آنطور که رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی گیلان می گوید: بازآفرینی شهری مفهومی عام تر و گسترده تر دارد و طرح نوسازی بافت فرسوده یکی از طرح های زیر مجموعه آن است. 

 

مرتضی یوسفیان توضیح می دهد: بازآفرینی شهری با هدف نوسازی و بهسازی بافت های ناکارآمد شهری اجرا می شود.

وی محدوده هایی با بافت های فرسوده، سکونتگاه های غیررسمی و حاشیه ای، بافت تاریخی، مناطق شهریِ با پیشینه روستایی، پهنه هایی با کاربری ناسازگار شهری ازجمله واحدهای صنعتی در دل شهرها را جزو 5محدوده بافت ناکارآمد شهری عنوان می کند و می گوید: بازسازی و نوسازی واحدهای مسکونی در محله های فرسوده، ایجاد استانداردهای زندگی و زیرساختهای شهری با اولویت حفظ اصالت معماری و نمای مبلمان شهری، ساخت مکانهای خدمات عمومی و در نهایت توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی و آموزشی ساکنان با برگزاری دوره های مهارت آموزی از مهمترین نتایج اجرای طرح بازآفرینی شهری در این مناطق 5گانه است. 

 

این کارشناس ارشد عمران البته اذعان دارد به علت هزینه بر بودن انتقال واحدهای صنعتی و نیز هزینه های بالای تمک بناها و معابر در پهنه هایی با کاربری ناسازگار شهری و پهنه های شهری با پیشینه روستایی، طرح باز آفرینی شهری در گیلان فقط در در 3محدوده بافت فرسوده، سکونتگاه های غیررسمی و محدوده تاریخی اجرا می شود. 

شلوغ پلوغی های شهرها، گرد پیری مناطق شهری را از نظر خیلی ها دور نگه می دارد مگر آنکه یا ساکن آن منطقه باشی و یا دست کم گذرت به این مناطق بیفتد؛ اما حساب و کتاب این محدوده ها خوب دست دفتر آمارها است.   

 

رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی گیلان می گوید: تا کنون 5هزار و 175هکتار بافت ناکارآمد شهری در 27شهر گیلان شناسایی شده است که 2هزار و 500هکتار مربوط به بافت فرسوده، هزار و 137هکتار آن در محدوده بافت تاریخی و هزار و 538هکتار هم در سکونتگاه های غیر رسمی است.

 

مرتضی یوسفیان البته اذعان دارد:وسعت واقعی بافت های ناکارآمد شهری استان بیشتر از آمارهای موجود است، چرا که طرح بازنگری برخی از مناطق شهری برای به روز کردن آمارها، در دست اجراست.

 

وی افزود: شهر رشت با 2هزار و 32هکتار، بیشترین بافت ناکارآمد شهری را در بین شهرهای گیلان به خود اختصاص داده و شهرهای بندرانزلی، لاهیجان و لنگرود به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند. 

 

رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی گیلان می گوید: اجرای طرح بازآفرینی شهری باتوجه به اعتبارات، نوسان قیمت مصالح و رکود یا رونق بازار مسکن در سالهای مختلف متغیر است. 

 

مرتضی یوسفیان معتقد است به علت پایین بودن تسهیلات نوسازی بافت فرسوده، هزینه های بالای اجرای طرح هایی بازآفرینی و به تبع آن مشارکت کم دستگاه های مجری، این طرح آنگونه که باید و شاید پیش نرفته است.  

رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی گیلان با بیان اینکه پارسال 144میلیارد تومان برای نوسازی 3هزار و 600واحد بافت فرسوده گیلان تخصیص یافت گفت: از پارسال تا 3ماه اول امسال، برای نوسازی 521واحد، 20میلیارد و 840میلیون تومان تسهیلات پرداخت شده و 551واحد هم در نوبت دریافت تسهیلات هستند. 

 

مرتضی یوسفیان افزود:با توجه به سهمیه بالای نوسازی بافت های فرسوده گیلان انتظار داشتیم ساکنان این بافت ها، استقبال بیشتری از تسهیلات آن داشته باشند اما به نظر می رسد بالا رفتن قیمت مصالح و پایین بودن سقف تسهیلات، علت رغبت کم مردم به مشارکت در نوسازی بافت های فرسوده باشد.

 

این کارشناس ارشد عمران در تشریح این موضوع با بیان اینکه در حال حاضر هزینه نوسازی هر مترمربع بافت فرسوده به طور میانگین 2میلیون تومان است گفت: این در حالی است که تسهیلات نوسازی هر واحد بافت فرسوده 40میلیون تومان با سود 9درصد است و این مقدار کفاف هزینه های زیاد ساخت و ساز را نمی دهد؛ البته به ازای هر سند واحد بافت فرسوده، 30میلیون تومان تسهیلات ودیعه اجاره مسکن هم با سود 4درصد به متقاضیان پرداخت می شود. 

مشهدی باقر می گوید: خانه اش کلنگی است و دیوارها نم گرفته و ترک خورده است. 

این پیرمرد 80ساله اضافه می کند: فرزندان و نوه هایم بارها از من خواسته اند؛ فکری برای بهسازی و مرمت خانه کنم اما چه کنم دستم خالی است.

 

او می گوید: تقاضای دریافت تسهیلات بافت فرسوده داده ام اما با این هزینه های سرسام آور مصالح 40میلیون تومان وام، دردی را دوا نمی کند و از طرفی بانک اعلام کرده باید مرمت خانه را تا حدودی پیش ببریم و بعد وام دریافت کنیم که این هم از توانم خارج است.

گفتگویم را با رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی گیلانادامه می دهم.

مرتضی یوسفیان با بیان اینکه مصوبات مربوط به طرح بازآفرینی شهری پس از تصویب براساس نوع طرح به دستگاه های مجری واگذار می شود گفت: برای مثال در محدوده های ناکارآمد شهری، شهرداری مجری طرح آسفالت، بهسازی و نوسازی معابرعمومی و جمع آوری آبهای سطحی است و بهسازی بافت تاریخی را هم با نظارت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام می دهد و از طرفی کار ساماندهی شبکه فاضلاب بر عهده شرکت آب و فاضلاب و ایجاد سامانه روشنایی برعهده شرکت توزیع برق است. 

 

وی افزود: بر اساس مصوبه دولت، دستگاه های اجرایی مرتبط با بازآفرینی شهری موظفند با اختصاص 30درصد از اعتبارات سالانه خود، طرحهای بازآفرینی را به دست بگیرند و اجرا کنند اما به جز شهرداری و همچنین مشارکت نظارتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تا کنون هیچ نهاد زیربنایی در این زمینه ورود نکرده است.

آنطور که از نام محدوده های بافت تاریخی بر می آید؛ در طرح بازآفرینی، بخش‌هایی که از معابر و سازه های تاریخی با همان شکل بافت قدیمی و منطبق با معماری اصیل محله با نظارت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بازسازی می‌شوند تا بافت تاریخی و مبلمان شهری به همان شکل حفظ شود.

 

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان می گوید: تا کنون محله ساغری سازان و خواهر امام رشت، 4پادشاهان لاهیجان و میدان تاریخی رودسر بازآفرینی شده است و بازآفرینی مناطق دیگر هم بر اساس اولویت در دست اجراست.

 

ولی جهانی افزود: اگرچه اجرای طرح بازآفرینی بافت تاریخی در برخی شهرها روند نسبتا خوبی دارد اما می شد در هر شهر یک بنای تاریخی به عنوان الگوی معماری مرمت شود اما در حال حاضر بیشتر به مبلمان شهری بافت تاریخی از جمله سنگ فرش و نمای معابر توجه شده است که البته علت اصلی آن محدود بودن منابع اعتباری است. 

 

وی می گوید: مالکان بناهای تاریخی، می توانند برای استفاده از حمایتها و تسهیلات مرمت و تغییر کاربری، به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان مراجعه کنند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار و جانشین رییس ستاد استانی بازآفرینی شهری گیلان می گوید: در جلسه های متعدد، بارها از دستگاه های اجرایی خواسته ایم پای کار بیایند اما تا پیش از این، تمرکز بیشتر بر روی وظایف شهرداریها و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بوده است.

 

علی اوسط اکبری مقدم با بیان اینکه به علت شیوع بیماری کرونا امسال فقط یک نشست استانی در خصوص بازآفرینی داشته ایم گفت: در این نشست، دستگاه ها را مکلف کردیم تا طرحهای پیشنهادی حوزه های خود را در نشست بعدی که به زودی برگزار می شود ارائه دهند و در این نشست این مجریان را مجاب خواهیم کرد با استفاده از منابع اعتباری خود هر چند محدود، دست کم به بخشی از تعهدات شان در خصوص طرح بازآفرینی شهری عمل کنند. 

 

وی با بیان اینکه از ظرفیت تسهیلات و منابع طرح اقدام ملی مسکن هم می توان برای پیشبرد طرح بازآفرینی شهری بهره برد گفت: به جای انتخاب و جانمایی مکانهایی که فاقد زیرساختهای لازم است، می توان با تملک بخشهایی از محدوده های بافت فرسوده، طرح اقدام ملی مسکن را در آن که نیازی به ایجاد زیرساخت های اولیه ندارد اجرا کرد. 

 

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان افزود: این پیشنهاد در ستاد استانی بازآفرینی شهری مطرح شده و باتوجه به اینکه نام نویسی طرح اقدام ملی مسکن هنوز به حدنصاب نرسیده و این طرح در مراحل ابدایی است، می توان آن را عملی و این 2طرح را در دل هم  اجرا و کمبود اعتبارات را جبران کرد.  

 

علی اوسط اکبری مقدم می گوید: تصمیم گیری در خصوص تسهیلات بافت فرسوده در سطح کلان و کشوری انجام می شود اما در این زمینه سیاستهای تشویقی از جمله دریافت نیمی از عوارض پروانه ساخت و نیز اجازه تراکم ساخت اضافه و تغییر کاربری سازه در صورت تجمیع چند واحد کوچک و عقب نشینی واحدهای بافت فرسوده از سوی شهرداریها اعمال می شود.

هفته پیش بود که طرح بازآفرینی شهری پایش به نشست کمیسیون تازه نفس عمران مجلس یازدهم باز شد. 

 

در این نشست که با حضور اعضای این کمیسیون، وزیر راه و شهرسازی و معاونانش برگزار شد، بعد از بررسی روند اجرای این طرح، رییس کمیسیون عمران مجلس گفت: با توجه به اهمیت طرح بازآفرینی شهری، وزارت راه و شهرسازی باید تلاش بیشتری برای اجرای بهتر طرح بازآفرینی شهری داشته باشد چراکه در شرایط کنونی، حجم تقاضا از سوی مردم بالا است اما حجم تخصیص ها بسیار کم است. 

 

محمدرضا رضایی کوچی افزود: منابع اعتباری طرح بازآفرینی شهری باید در بودجه۱۴۰۰ تقویت شود و نمایندگان هنگام تصویب بودجه باید این کار را در اولویت قرار دهند.

 

حال باید دید طرح ملی که بناست امسال مشارکت مجریان استانی را بیشتر جلب کند و از طرفی پیشنهادهایی در خصوص اجرای طرح اقدام ملی مسکن در محدوده های بازآفرینی شهری مطرح شده، تا چه حد با پیگیریهای مجلسی ها و همراهی های وزارت راه و شهرسازی، نفس شهرها را تازه تر می کند و گرد پیری و ناکارآمدی را از چهره این مناطق می زداید؟