پخش زنده
امروز: -
شرکت در منازعه و مجازات آن
براساس قانون مجازات اسلامی؛ هرگاه عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند هر یک از شرکت‌کنندگان در نزاع متناسب با مشارکت آنها در نزاع به تحمل حبس محکوم می‌شوند.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ شرکت در منازعه یکی از انواع شرکت در جنایات است. منازعه بر وزن مفاعله بر طرفینی بودن نزاع دلالت دارد؛ بنابراین اگر گروهی از یک طرف به گروهی از طرف مقابل حمله کرده و آنها را مورد ضرب و شتم قرار دهند و گروه اخیر کاملاً منفعل بوده و هیچ اقدامی صورت ندهند یا این که صرفاً از خود دفاع نمایند مورد از مصادیق منازعه نخواهد بود. به همین دلیل دیوان عالی کشور در یکی از آراء خود به استناد مرتبط بودن اعمال طرفین منازعه رسیدگی به اتهام یک طرف را بدون رسیدگی به اتهام طرف مقابل جایز ندانسته است.شرکت در منازعه و مجازات آن
طبق ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی؛ هرگاه عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند هر یک از شرکت‌کنندگان در نزاع بسته به شرایط به مجازات زیر محکوم می‌شوند:
در صورتی که نزاع منجر به قتل شود به حبس از یک تا سه سال.
در صورتی که منجر به نقص عضو شود به حبس از شش ماه تا سه سال.
در صورتی که منجر به ضرب و جرح شود به حبس از سه ماه تا یک سال.
تبصره ۱- در صورتی که اقدام شخص، دفاع مشروع تشخیص داده شود مشمول این ماده نخواهد بود.
تبصره ۲- مجازات‌های فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد.
با توجه به ماده فوق، باید نزاع از طرف جمعیتی بیش از دو نفر باشد. در مواردی که عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند و یک نفر به قتل متهم گردد، قاتل قصاص می‌شود و مابقی افراد مطابق ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی به حبس محکوم می‌شوند.
مطابق یک رأی از دیوان عالی کشور به شماره ۴۶-۱۶/۷/۱۳۵۴، چون کیفر هریک از دخالت کنندگان درجرم ایراد ضرب و جرح واقع در غیر مورد منازعه، بدون اینکه مرتکب اصلی معلوم باشد برطبق قسمت اخیر ماده (۱۷۵ مکرر) قانون کیفر عمومی، به طور کلی به دو ماده ۱۷۲ و ۱۷۳ آن قانون معطوف گردیده و مطابق بند ۱ تبصره ۲ ماده ۱ قانون تسریع دادرسی، مصوب دوم بهمن ماه ماده ۱۳۵۳ ضرب و جرح مشمول آن قسمت از ماده ۱۷۲ قانون کیفر عمومی که ناظر به شکستن عضو می‌باشد بدون اینکه منتهی به نقص عضو گردد از جمله جرم‌های قابل گذشت شناخته شده است بنابراین چنانچه در اثر ضرب و جرح مشمول ماده ۱۷۵ مکرر قانون کیفر عمومی شکستگی عضو حادث شود، ولی منتهی به نقص عضو نگردد گذشت شاکی خصوصی موجب موقوفی تعقیب کیفر متهم خواهد بود. مفهوم کلام یعنی این که شخص آسیب دیده حتما می‌بایست شکایت کند تا به جرم ارتکابی رسیدگی شود.
رفتاری که موجب تحقق جرم منازعه می‌شود
رفتار مجرمانه‌ی جرم منازعه عبارتست از رفتار فیزیکی- شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه حاصله.
رفتار فیزیکی جرم منازعه: رفتار فیزیکی لازم برای تحقق این جرم فعل مثبت (یعنی انجام دادن کاری) به شکل عملی و نه لفظی یا نظایر آن، می‌باشد. این جرم مقید به وسیله خاصی نیست و ممکن است صرفاً با استفاده از ضربات دست و پا صورت پذیرد یا از وسایل ساده مثل چوب و سنگ و یا از سلاح گرم استفاده شود. (به نظر دکتر حسین میر محمد صادقی بعید بتوان استفاده یک گروه از حیوان دست آموز علیه دیگری را مشمول جرم منازعه دانست؛ چرا که عرفاً به این درگیری اطلاق منازعه نمی‌شود. اگر یکی از شرکت کنندگان در نزاع، دارای علل رافع مسئولیت کیفری باشد، تأثیری در کاهش تعداد منازعین و خروج امر از شمول ماده ۶۱۵ ندارد.
شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم: علاوه بر لزوم طرفینی بودن (یعنی این جرم به صورت انفرادی محقق نمی‌شود) نزاع که قبلاً به آن اشاره شد، مهمترین شرطی که برای تحقق جرم شرکت در منازعه ضروری است شرکت عده‌ای در منازعه است این واژه در ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی به جای واژه چند نفر که در ماده ۱۷۵ قانون مجازات عمومی سابق به کار رفته بود مورد استفاده قرار گرفت؛ بنابراین جرم منازعه به حضور سه نفر نیاز دارد و با نزاع دو نفر حاصل نمی‌شود. مرتکب ایراد هریک از صدمات وارده و میزان مداخله معلوم و مشخص نباشد.
بدون شک چنانچه میزان مداخله افراد شرکت‌کننده در منازعه مشخص باشد به طوری که بتوان عنوان مباشرت یا معاونت بر آنها داد و معلوم شود که هریک مرتکب ایراد کدام‌یک از صدمات وارده شده‌اند. باید مطابق مقررات مربوط به قصاص و دیات با آنها رفتار کرد. تبصره ۲ ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی مؤید این مطلب می‌باشد.
بنابراین، یکی از شرایط اساسی در این جرم مشخص نبودن کیفیت فعل مجرمانه مشخص و یا معلوم نبودن مرتکب اصلی صدمه وارده می‌باشد.
صدمه وارد شده باید در حین منازعه باشد؛ منازعه در لغت به معنای زد و خورد می‌باشد؛ بنابراین، در این جرم باید حداقل ۳ نفر یکدیگر را مورد ضرب و جرح قرار دهند و حالت دو جانبه داشته باشد که یکی مقتول، مجروح و یا مضروب گردد و مرتکب اصلی صدمه وارده مشخص و معلوم نباشد.
نتیجه حاصله: شرکت در منازعه یک جرم مطلق نیست یعنی همین که افراد در یک جایی تجمع کنند جرم نیست بلکه تحقق آن منوط به حصول یکی از نتایج مذکور در ماده ۶۱۵ یعنی قتل نقص عضو یا ضرب و جرح می‌باشد. منظور از ضرب صدمات و آسیب‌هایی است که توام با ازهم گسیختگی ظاهری نسوج و جاری شدن خون نیست و شامل صدماتی مانند تورم، کوفتگی، تغییر رنگ، پیچ خوردن مفاصل خونمردگی و نظایر آن می‌شود؛ درحالی که جرح به بافت‌های بدن آسیب وارد کرده و معمولا با خونریزی همراه است.
شرایط خاص تحقق جرم منازعه
جرم ایراد صدمه در اثنای منازعه از جمله جرائم عمدی می‌باشد و برای تحقق جرم احراز عمد عام هریک از مرتکبان برای شرکت آگاهانه در زد و خورد و ایراد صدمه کافی است و نیازی به عمد خاص نمی‌باشد؛ اما باید بین صدمات وارده و نتیجه حاصله ارتباطی وجود داشته باشد به نحوی که بتوان عرفاً ضرب و جرح وارده را باعث قتل یا نقص عضو یا ضرب و جرح یکی از شرکت‌کنندگان دانست.
جرائم مشابه با نزاع و درگیری
ماده ۶۱۷ مقرر می‌دارد: «هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از شش ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» منظور از محارب کسی است که موجب ناامنی وسیع درجامعه می‌شود برای مثال عبدوالمالک ریگی و افراد تحت امر خود به واسطه اقدامات و جنایاتی که در خاک ایران مرتکب شد موجب ناامنی گسترده و وسیعی را به وجود آورد وبه کیفر اعدام محکوم شد؛ و طبق ماده ۶۱۸؛ هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
تفاوت منازعه و ضرب و جرح عمدی
عنصر قانونی جرم ضرب و جرح عمدی ماده ۶۱۴ در کتاب پنجم از ق. م. ا می‌باشد که بیان می‌دارد: «هرکس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضاء یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد.»
رفتار مجرمانه جرم ضرب و جرح: رکن مادی یا عنصر مادی جرم در حقیقت همان نمود خارجی یا تبلور عمل پیش‌بینی شده مرتکب در عالم خارج و ماده می‌باشد که برای تحقق عنصر مادی جرم ضرب و جرح وجود شرایطی لازم است که در ذیل به ذکر آنها خواهیم پرداخت:
شخص مجنی‌علیه (کسی که آسیبی به او وارد شده است) باید انسان زنده باشد: انسان زنده به کسی اطلاق می‌شود که مراحل رشد و دوران جنینی خود را پشت سر گذاشته و با تولد، حیات خویش را ثبت نموده است. هرگونه تجاوز و تعرض به تمامیت جسمی فردی که در قید حیات نیست، از شمول این حکم خارج و تحت عنوان جنایت بر میت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ایراد صدمه به صورت جرح یا قطع عضو: ایراد صدمه باید به صورت انجام فعل مادی مثبت تحقق پیدا کند اعم از اینکه شدید یا خفیف، به صورت واحد یا متعدد باشد. ترک فعلی که موجب صدمه، آسیب و جرح مجنی علیه گردد، قابل پیگیری در این زمینه نمی‌باشد و نهایتاً به صورت سبب اقوی از مباشر و در مواردی که قانون تصریح کرده، قابل رسیدگی خواهد بود.
وسایل ارتکاب جرم: وسایل ارتکاب جرم شامل هر نوع وسیله‌ای از قبیل مشت زدن، آچار، چکش، کلنگ و اجسام برنده، وسایل آتشین مانند سلاح گرم و سرد و سایر موارد منفجره و آتش‌زا می‌باشد.
قصد فرد در جرم ضرب و جرح: قصد و فعل و انفعالات ذهنی، بدین معناست که مرتکب بداند شخص مورد تعرض وی انسان زنده و دارای حیات می‌باشد. علم به حکم: به این معنا می‌باشد که مرتکب بداند که عمل ارتکابی وی جرم و مستحق مجازات می‌باشد.
جرم صدمات بدنی عمدی مستلزم تعزیر (حبس، شلاق یا جزای نقدی)
عنصر قانونی این جرم ماده ۶۱۴قانون مجازات اسلامی می‌باشد که مقرر می‌دارد: هرکس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نُقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرضی دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قِصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و اَمنیّت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی‌علیه مرتکب به پرداخت دیه محکوم می‌شود.
تبصره- در صورتی که جَرح وارده منتهی به ضایعات فوق نشود و آلت جَرح اسلحه یا چاقو و امثال آن باشد مرتکب به سه ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
عنصر مادی جرم نمود خارجی جرم در عالم ماده می‌باشد که در سه مورد رفتار مرتکب، طرق ارتکاب جرم و نتیجه مجرمانه آن تجلی می‌یابد.
الف) رفتار مرتکب: در تحقق این جرم رفتار مرتکب به شکل فعل مادی مثبت می‌باشد و به صورت ترک فعل نمود پیدا نمی‌کند. وسیله ارتکاب جرم نیز شامل اعضای بدن مرتکب وسایل و اشیاء تیز و سخت و برنده می‌باشد که موجب تورم، کبودی و یا کوفتگی محل اصابت می‌گردد و یا باعث ضایع شدن نسوج یا بافت‌ها که معمولاً با خونریزی خارجی همراه است می‌گردد.
ب) طرق ارتکاب جرم: همان‌طور که ملاحظه شد مقنن راه‌های ارتکاب جرم را درون ماده ذکر نموده و ایجاد ضرب و جرح چه به صورت مفهومی آن و چه به صورت سایر اقسام ایجاد ضایعات و اختلالات در یکی از اعضاء و حواس را در برمی‌گیرد و مشمول حکم ماده خواهد بود.
هرگاه شخص با شرکت در نزاع دسته‌جمعی به‌وسیله چاقو دیگری را مجروح کند مجازات او منطبق با کدام‌یک از مواد ۶۱۴ و ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی است؟
ایراد جرح با چاقو در جریان نزاع، فعل واحدی است که دارای عناوین متعدد جرم می‌باشد و طبق ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی در جرائم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی تعیین می‌شود که مجازات آن اشد است. در مورد سؤال، بند (۳) ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی برای شرکت‌کنندگان در نزاعی که منتهی به ضرب و جرح می‌شود حبس از سه ماه تا یک سال مجازات در نظر گرفته شده و تبصره ماده ۶۱۴ قانون مذکور نیز برای کسی که با اسلحه و چاقو و امثال آن به دیگری جرح وارد کند همین مجازات را در نظر گرفته است گرچه مجازات هر دو جرم مساوی است در قانون آیین دادرسی کیفری برای مجازات ایراد جرح با چاقو مستند به قانون خاصی صدور قرار بازداشت موقت الزامی است؛ بنابراین، برای متهم مجازات تبصره ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته می‌شود. منتها نظر درست این است که: «عمل ارتکابی مشمول عنوان تعدد مادی است، زیرا متهم هم در منازعه شرکت داشته که مجازات آن در ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی سه تا یک سال حبس است و هم مرتکب ایراد جرح با چاقو شده که طبق تبصره ماده ۶۱۴، همان مجازات برای او در نظر گرفته شده است. به موجب ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی در مورد تعدد جرم هرگاه جرائم ارتکابی مختلف باشند باید برای هریک از جرائم، مجازات جداگانه تعیین شود. جرم ارتکابی از مصادیق تعدد مادی است و برای هریک از جرائم یعنی شرکت در نزاع دسته‌جمعی منجر به ضرب و جرح و ضرب و جرح عمد با چاقو به ترتیب به استناد تبصره ماده ۶۱۴ و بند (۳) ماده ۶۱۵، مجازات تعیین می‌شود.»
تبصره ۲- مجازات‌های فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد.
با توجه به ماده فوق، باید نزاع از طرف جمعیتی بیش از دو نفر باشد. در مواردی که عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند و یک نفر به قتل متهم گردد، قاتل قصاص می‌شود و مابقی افراد مطابق ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی به حبس محکوم می‌شوند.مطابق یک رأی از دیوان عالی کشور به شماره ۴۶-۱۶/۷/۱۳۵۴، چون کیفر هریک از دخالت کنندگان درجرم ایراد ضرب و جرح واقع در غیر مورد منازعه، بدون اینکه مرتکب اصلی معلوم باشد برطبق قسمت اخیر ماده (۱۷۵ مکرر) قانون کیفر عمومی، به طور کلی به دو ماده ۱۷۲ و ۱۷۳ آن قانون معطوف گردیده و مطابق بند ۱ تبصره ۲ ماده ۱ قانون تسریع دادرسی، مصوب دوم بهمن ماه ماده ۱۳۵۳ ضرب و جرح مشمول آن قسمت از ماده ۱۷۲ قانون کیفر عمومی که ناظر به شکستن عضو می‌باشد بدون اینکه منتهی به نقص عضو گردد از جمله جرم‌های قابل گذشت شناخته شده است بنابراین چنانچه در اثر ضرب و جرح مشمول ماده ۱۷۵ مکرر قانون کیفر عمومی شکستگی عضو حادث شود، ولی منتهی به نقص عضو نگردد گذشت شاکی خصوصی موجب موقوفی تعقیب کیفر متهم خواهد بود. مفهوم کلام یعنی این که شخص آسیب دیده حتما می‌بایست شکایت کند تا به جرم ارتکابی رسیدگی شود.
رفتاری که موجب تحقق جرم منازعه می‌شود
رفتار مجرمانه‌ی جرم منازعه عبارتست از رفتار فیزیکی- شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه حاصله.
رفتار فیزیکی جرم منازعه: رفتار فیزیکی لازم برای تحقق این جرم فعل مثبت (یعنی انجام دادن کاری) به شکل عملی و نه لفظی یا نظایر آن، می‌باشد. این جرم مقید به وسیله خاصی نیست و ممکن است صرفاً با استفاده از ضربات دست و پا صورت پذیرد یا از وسایل ساده مثل چوب و سنگ و یا از سلاح گرم استفاده شود. (به نظر دکتر حسین میر محمد صادقی بعید بتوان استفاده یک گروه از حیوان دست آموز علیه دیگری را مشمول جرم منازعه دانست؛ چرا که عرفاً به این درگیری اطلاق منازعه نمی‌شود. اگر یکی از شرکت کنندگان در نزاع، دارای علل رافع مسئولیت کیفری باشد، تأثیری در کاهش تعداد منازعین و خروج امر از شمول ماده ۶۱۵ ندارد.
شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم: علاوه بر لزوم طرفینی بودن (یعنی این جرم به صورت انفرادی محقق نمی‌شود) نزاع که قبلاً به آن اشاره شد، مهمترین شرطی که برای تحقق جرم شرکت در منازعه ضروری است شرکت عده‌ای در منازعه است این واژه در ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی به جای واژه چند نفر که در ماده ۱۷۵ قانون مجازات عمومی سابق به کار رفته بود مورد استفاده قرار گرفت؛ بنابراین جرم منازعه به حضور سه نفر نیاز دارد و با نزاع دو نفر حاصل نمی‌شود. مرتکب ایراد هریک از صدمات وارده و میزان مداخله معلوم و مشخص نباشد.
بدون شک چنانچه میزان مداخله افراد شرکت‌کننده در منازعه مشخص باشد به طوری که بتوان عنوان مباشرت یا معاونت بر آنها داد و معلوم شود که هریک مرتکب ایراد کدام‌یک از صدمات وارده شده‌اند. باید مطابق مقررات مربوط به قصاص و دیات با آنها رفتار کرد. تبصره ۲ ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی مؤید این مطلب می‌باشد.
بنابراین، یکی از شرایط اساسی در این جرم مشخص نبودن کیفیت فعل مجرمانه مشخص و یا معلوم نبودن مرتکب اصلی صدمه وارده می‌باشد.
صدمه وارد شده باید در حین منازعه باشد؛ منازعه در لغت به معنای زد و خورد می‌باشد؛ بنابراین، در این جرم باید حداقل ۳ نفر یکدیگر را مورد ضرب و جرح قرار دهند و حالت دو جانبه داشته باشد که یکی مقتول، مجروح و یا مضروب گردد و مرتکب اصلی صدمه وارده مشخص و معلوم نباشد.
نتیجه حاصله: شرکت در منازعه یک جرم مطلق نیست یعنی همین که افراد در یک جایی تجمع کنند جرم نیست بلکه تحقق آن منوط به حصول یکی از نتایج مذکور در ماده ۶۱۵ یعنی قتل نقص عضو یا ضرب و جرح می‌باشد. منظور از ضرب صدمات و آسیب‌هایی است که توام با ازهم گسیختگی ظاهری نسوج و جاری شدن خون نیست و شامل صدماتی مانند تورم، کوفتگی، تغییر رنگ، پیچ خوردن مفاصل خونمردگی و نظایر آن می‌شود؛ درحالی که جرح به بافت‌های بدن آسیب وارد کرده و معمولا با خونریزی همراه است.
شرایط خاص تحقق جرم منازعه
جرم ایراد صدمه در اثنای منازعه از جمله جرائم عمدی می‌باشد و برای تحقق جرم احراز عمد عام هریک از مرتکبان برای شرکت آگاهانه در زد و خورد و ایراد صدمه کافی است و نیازی به عمد خاص نمی‌باشد؛ اما باید بین صدمات وارده و نتیجه حاصله ارتباطی وجود داشته باشد به نحوی که بتوان عرفاً ضرب و جرح وارده را باعث قتل یا نقص عضو یا ضرب و جرح یکی از شرکت‌کنندگان دانست.
جرائم مشابه با نزاع و درگیری
ماده ۶۱۷ مقرر می‌دارد: «هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از شش ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» منظور از محارب کسی است که موجب ناامنی وسیع درجامعه می‌شود برای مثال عبدوالمالک ریگی و افراد تحت امر خود به واسطه اقدامات و جنایاتی که در خاک ایران مرتکب شد موجب ناامنی گسترده و وسیعی را به وجود آورد وبه کیفر اعدام محکوم شد؛ و طبق ماده ۶۱۸؛ هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
تفاوت منازعه و ضرب و جرح عمدی
عنصر قانونی جرم ضرب و جرح عمدی ماده ۶۱۴ در کتاب پنجم از ق. م. ا می‌باشد که بیان می‌دارد: «هرکس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضاء یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد.»
رفتار مجرمانه جرم ضرب و جرح: رکن مادی یا عنصر مادی جرم در حقیقت همان نمود خارجی یا تبلور عمل پیش‌بینی شده مرتکب در عالم خارج و ماده می‌باشد که برای تحقق عنصر مادی جرم ضرب و جرح وجود شرایطی لازم است که در ذیل به ذکر آنها خواهیم پرداخت:
شخص مجنی‌علیه (کسی که آسیبی به او وارد شده است) باید انسان زنده باشد: انسان زنده به کسی اطلاق می‌شود که مراحل رشد و دوران جنینی خود را پشت سر گذاشته و با تولد، حیات خویش را ثبت نموده است. هرگونه تجاوز و تعرض به تمامیت جسمی فردی که در قید حیات نیست، از شمول این حکم خارج و تحت عنوان جنایت بر میت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ایراد صدمه به صورت جرح یا قطع عضو: ایراد صدمه باید به صورت انجام فعل مادی مثبت تحقق پیدا کند اعم از اینکه شدید یا خفیف، به صورت واحد یا متعدد باشد. ترک فعلی که موجب صدمه، آسیب و جرح مجنی علیه گردد، قابل پیگیری در این زمینه نمی‌باشد و نهایتاً به صورت سبب اقوی از مباشر و در مواردی که قانون تصریح کرده، قابل رسیدگی خواهد بود.
وسایل ارتکاب جرم: وسایل ارتکاب جرم شامل هر نوع وسیله‌ای از قبیل مشت زدن، آچار، چکش، کلنگ و اجسام برنده، وسایل آتشین مانند سلاح گرم و سرد و سایر موارد منفجره و آتش‌زا می‌باشد.
قصد فرد در جرم ضرب و جرح: قصد و فعل و انفعالات ذهنی، بدین معناست که مرتکب بداند شخص مورد تعرض وی انسان زنده و دارای حیات می‌باشد. علم به حکم: به این معنا می‌باشد که مرتکب بداند که عمل ارتکابی وی جرم و مستحق مجازات می‌باشد.
جرم صدمات بدنی عمدی مستلزم تعزیر (حبس، شلاق یا جزای نقدی)
عنصر قانونی این جرم ماده ۶۱۴قانون مجازات اسلامی می‌باشد که مقرر می‌دارد: هرکس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نُقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرضی دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قِصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و اَمنیّت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی‌علیه مرتکب به پرداخت دیه محکوم می‌شود.
تبصره- در صورتی که جَرح وارده منتهی به ضایعات فوق نشود و آلت جَرح اسلحه یا چاقو و امثال آن باشد مرتکب به سه ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
عنصر مادی جرم نمود خارجی جرم در عالم ماده می‌باشد که در سه مورد رفتار مرتکب، طرق ارتکاب جرم و نتیجه مجرمانه آن تجلی می‌یابد.
الف) رفتار مرتکب: در تحقق این جرم رفتار مرتکب به شکل فعل مادی مثبت می‌باشد و به صورت ترک فعل نمود پیدا نمی‌کند. وسیله ارتکاب جرم نیز شامل اعضای بدن مرتکب وسایل و اشیاء تیز و سخت و برنده می‌باشد که موجب تورم، کبودی و یا کوفتگی محل اصابت می‌گردد و یا باعث ضایع شدن نسوج یا بافت‌ها که معمولاً با خونریزی خارجی همراه است می‌گردد.
ب) طرق ارتکاب جرم: همان‌طور که ملاحظه شد مقنن راه‌های ارتکاب جرم را درون ماده ذکر نموده و ایجاد ضرب و جرح چه به صورت مفهومی آن و چه به صورت سایر اقسام ایجاد ضایعات و اختلالات در یکی از اعضاء و حواس را در برمی‌گیرد و مشمول حکم ماده خواهد بود.
هرگاه شخص با شرکت در نزاع دسته‌جمعی به‌وسیله چاقو دیگری را مجروح کند مجازات او منطبق با کدام‌یک از مواد ۶۱۴ و ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی است؟
ایراد جرح با چاقو در جریان نزاع، فعل واحدی است که دارای عناوین متعدد جرم می‌باشد و طبق ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی در جرائم قابل تعزیر هرگاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی تعیین می‌شود که مجازات آن اشد است. در مورد سؤال، بند (۳) ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی برای شرکت‌کنندگان در نزاعی که منتهی به ضرب و جرح می‌شود حبس از سه ماه تا یک سال مجازات در نظر گرفته شده و تبصره ماده ۶۱۴ قانون مذکور نیز برای کسی که با اسلحه و چاقو و امثال آن به دیگری جرح وارد کند همین مجازات را در نظر گرفته است گرچه مجازات هر دو جرم مساوی است در قانون آیین دادرسی کیفری برای مجازات ایراد جرح با چاقو مستند به قانون خاصی صدور قرار بازداشت موقت الزامی است؛ بنابراین، برای متهم مجازات تبصره ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته می‌شود. منتها نظر درست این است که: «عمل ارتکابی مشمول عنوان تعدد مادی است، زیرا متهم هم در منازعه شرکت داشته که مجازات آن در ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی سه تا یک سال حبس است و هم مرتکب ایراد جرح با چاقو شده که طبق تبصره ماده ۶۱۴، همان مجازات برای او در نظر گرفته شده است. به موجب ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی در مورد تعدد جرم هرگاه جرائم ارتکابی مختلف باشند باید برای هریک از جرائم، مجازات جداگانه تعیین شود. جرم ارتکابی از مصادیق تعدد مادی است و برای هریک از جرائم یعنی شرکت در نزاع دسته‌جمعی منجر به ضرب و جرح و ضرب و جرح عمد با چاقو به ترتیب به استناد تبصره ماده ۶۱۴ و بند (۳) ماده ۶۱۵، مجازات تعیین می‌شود.»
نظر شما