چرا پالایشگاه‌های کوچک مقیاس خصوصی رونق نگرفته‌اند؟

مصطفی سعیدی کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، گفت: نحوه قیمت گذاری در صنعت پالایش نفت به این شکل است که دولت نفت خام را با قیمت‌های بین المللی به پالایشگاه‌ها تحویل می‌دهد و محصولات آن‌ها را هم با قیمت جهانی می‌خرد؛ در این بین، برای آن که فرآورده‌های نفتی مورد نیاز با قیمت‌های ارزان‌تر از نرخ جهانی به دست مردم برسد، ما به التفاوت قیمت فرآورده خریداری شده و تحویلی به مردم را از منابع دیده شده در بودجه می‌پردازد.

وی افزود: پالایشگاه‌های بزرگ در ایران تعداد انگشت شماری دارند و نظارت کردن روی فعالیت‌ها و تخلفات احتمالی آن‌ها، بسیار آسان‌تر از پالایشگاه‌های کوچک مقیاس خصوصی است که تعداد پرشماری دارند. به همین علت، دولت هنوز پالایشگاه‌های کوچک مقیاس خصوصی را در مقام عمل، به رسمیت نمی‌شناسد.

این کارشناس حوزه انرژی تشریح کرد: وقتی یک پالایشگاه کوچک مقیاس احداث می‌شود، در واقع قرار است از نفت خامی که از دولت تحویل گرفته، فرآورده‌های نفتی به ویژه بنزین و گازوئیل را تولید کند و اینجا بحث قیمت گذاری اهمیت پیدا می‌کند؛ زیرا، امکان سوء استفاده خیلی زیاد است و به همین علت، پالایشگاه‌های کوچک مقیاس موجود در کشور وقتی قصد صادرات فرآورده‌های نفتی خود را دارند، دولت به شدت با آن‌ها سخت برخورد می‌کند.

وی ادامه داد: فرض کنید یک پالایشگاه کوچک مقیاس از بازار سیاه گازوئیل تهیه کند و به عنوان محصول تولیدی خودش به دولت تحویل دهد؛ سؤال این است که چگونه می‌توان چنین تخلفاتی را اثبات کرد و آیا نظارت بر تعداد زیادی پالایشگاه کوچک مقیاس خصوصی به راحتی قابل انجام است؟ در همین مثال، گازوئیل محصول بسیار ارزشمندی است که قیمت داخلی آن با قیمت خارج از مرز‌های کشور اختلاف بسیار زیادی دارد و، اما سوءاستفاده‌ها را به وجود می‌آورد.

بیشتر بخوانید:

• قوانین ورود بخش خصوصی به پالایش نفت نیاز به بازنگری دارد

سعیدی اظهار کرد: در واقع وقتی از ابتدا قیمت‌ها به صورت دستوری در این حوزه تعیین شده است، همه سازوکار‌ها و تجربه‌های جهانی موفق در ایران به هم ریخته است. هزینه نظارت کردن بر این واحد‌ها برای جلوگیری از تخلفات احتمالی، برای دولت بسیار زیاد خواهد بود؛ زیرا، نظارت کردن بر چنین مسئله‌ای، مانند این است که بخواهیم همه سوراخ‌های یک آبکش را با دست بگیریم تا چیزی از آن خارج نشود. چنین چیزی امکان ندارد و حتماً فساد رخ می‌دهد.

وی تأکید کرد: یکی از دلایلی که محصول پالایشی نفت کوره در کشور ما هنوز به صورت نیمه خام صادر می‌شود، همین مسائل است. وقتی قرار باشد نفت کوره را به محصول با ارزش‌تر تبدیل کنیم، باید فرآیندی به نام کراکینگ روی آن انجام شود که در نهایت، باعث تبدیل نفت کوره به گازوئیل می‌شود. پالایشگاه‌های کوچک مقیاس این واحد کراکینگ را دارند، اما اگر نفت کوره را به گازوئیل تبدیل کنند، باید خیلی سختی بکشند تا اثبات شود که این گازوئیل، واقعا در خود پالایشگاه تولید شده و گازوئیل یارانه‌ای خریداری شده از بازار سیاه نیست.

این کارشناس حوزه انرژی گفت: مثال دیگری از تخلف احتمالی این است که برخی از تعمیرگاه‌ها در زمان تعویض روغن خودرو، از گازوئیل برای شست و شو استفاده می‌کنند و سپس این روغن موتور سوخته و گازوئیل ترکیب شده را به پالایشگاه‌های کوچک مقیاس تصفیه کننده روغن تحویل می‌دهند و با بازیافت آن، محصولی به نام سوخت تقطیری تولید می‌شود. این سوخت تقطیری نیز در خارج از کشور دوباره در پالایشگاه‌ها به روغن و گازوئیل مجزا تبدیل می‌شود و به این شکل، گازوئیل یارانه‌ای را در بستر صادرات رسمی از کشور قاچاق می‌کنند.

وی تأکید کرد: دولت ابتدا باید مسئله قیمت گذاری در طول این زنجیره را حل کند تا به جای نظارت کردن، با پیشگیری کردن بتواند تخلفات را به صورت ریشه‌ای از بین برد و صنعت پالایش نفت به صورت سالم در کشور رشد کند.