خودباوری اساسی‌ترین منبع قدرت ما در جهان است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما ، آقای ظریف در نشست علمی مذاکرات هسته‌ای و علوم سیاسی در ایران در دانشگاه علامه طباطبایی، با تبیین ابزار و مبانی قدرت در دوران معاصر گفت: جمهوری اسلامی ایران با استفاده از ابزار قدرت جدید در عرصه بین الملل به قدرتی قابل توجه در منطقه تبدیل شده که مبتنی بر روندی طولانی است.
وی افزود: از نخستین کسانی که درک تحول در عرصه جدید بین الملل را یافت امام راحل بود که فهمید ابزاری فراتر از قدرت های مادی در اختیار دارد وگرنه با چه استنادی فرمودند امریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند.
ظریف گفت: این فرموده امام براساس قدرت نظامی که نبود، بلکه براساس فهم این حقیقت بود که منابعی را به عنوان منابع قدرت در اختیار دارد که بسیار فراتر از قدرت های نظامی، اقتصادی و سیاسی است.
وی با طرح این پرسش که منابع قدرت جمهوری اسلامی ایران چیست، افزود: یکی از مهم‌ترین این منابع خودباوری است که بر اساس آن باید بپذیریم می توانیم برای خودمان حرف و دیدگاه متفاوت داشته باشیم.
ظریف اضافه کرد: ما به عنوان دانشجویان حقوق و علوم سیاسی نیاز داریم که همه نظریه ها را مرور کنیم اما نیاز نداریم که فقط در قالب آن بیندیشیم بلکه می توانیم قالب های فکری را هم بشکنیم و می توانیم در برابر روش های گذشته روش های دیگری هم داشته باشیم.
وی ادامه داد: اما برای موفقیت در این عرصه ضروری است که روش های منطقی داشته باشیم و الزاماً نباید حرف های دیگران را تکرار کنیم که بپذیرند، بلکه باید با منطق و آرامش حرف خود را بیان کنیم.
ظریف گفت: گفتگو نیاز به خودباوری دارد و اینکه در جایگاه هویتی و منابع قدرت خود و آنچه به ما امکان حضور می دهد محکم بایستیم و از آن جایگاه گفتگو کنیم.
وی افزود: در این جایگاه سلطه‌ناپذیری جمهوری اسلامی ایران منبع قدرت است و باید دانست که هیچ منبع قدرتی بدون تحمل فشار به دست نمی آید و نه فقط باید از فشارها نهراسید بلکه باید از آن بهره برد.
وزیر امور خارجه حضور مؤثر کشورمان در منطقه را از دیگر ابزارهای قدرتمان دانست که دشمنان انقلاب اسلامی با پروژه ایران‌هراسی در پی از بین بردن این منبع قدرت بودند.
ظریف گفت: فناوری هسته‌ای از دیگر زمینه‌ها و ابزارهایی بود که به منبع قدرت علمی ما تبدیل شده بود و این دو منبع یعنی قدرت منطقه ای و قدرت علمی به زمینه‌ای برای ابزار ایران‌هراسی طرف مقابل تبدیل شده بود.
وی افزود: هدف ما ناکارآمد کردن این ابزارهای ایران هراسی بدون از دست دادن منابع قدرتمان بود و هنر این است که منابع قدرت را حفظ کنیم اما ابزار تخلیه قدرت ایران را از طرف مقابل بگیریم.
ظریف گفت: مذاکرات هسته ای با همه دشواری ها و فراز و فرودهای درون‌متنی آن نگاه فرامتنی نیز دارد و آن این است که منابع قدرت را حفظ کنیم و ابزاری های تخلیه قدرت ایران را از طرف مقابل بگیریم که در مذاکرات، هر دوی این هدف تحقق یافت.
وی افزود: ما نمی خواستیم درباره مسائل منطقه ای در کنار مذاکرات هسته ای گفتگو کنیم زیرا نمی خواستیم برای حفظ حقوق هسته ای از منابع قدرت منطقه ای مان هزینه شود و موفق شدیم.
ظریف اضافه کرد: در عین حال نمی خواستیم آنچه از منابع ایستادگی قدرت داشتیم از دست بدهیم و در عین حال تلاش کردیم که ابزار تخلیه قدرت کشورمان را از طرف مقابل بگیریم که در این مرحله یک قدم را طی کرده ایم و قدم مهم آن در آینده باید برداشته شود.
ظریف: آمریکا همچنان در صدد تقویت پروژه ایران هراسی است
وزیر امور خارجه گفت: آمریکا پس از رنگ باختن نگرانی از ظرفیت علمی و هسته ای ایران همچنان در صدد پیگیری و تقویت پروژه ایران هراسی است.
آقای ظریف افزود: در جهان امروز که مهمترین خاصیت و برجستگی آن در حال گذار بودن است نقش علم در ساختن آینده بی بدیل است.
وی گفت: دانشمندان روابط بین الملل و علوم سیاسی دو وظیفه بسیار مبنایی در دنیای کنونی بر عهده دارند نخست شناخت و بحث درست واقعیات و شناساندن درست تحولات بین الملل و دیگری شناخت آینده نه مبتنی بر اراده معطوف به قدرت بلکه مبتنی بر اراده صلح ، پیشرفت و همزیستی که این وظایف قابل تفکیک نیست.
ظریف افزود: وظیفه دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین الملل صرفاً تکرار تئوری هایی که مبنای جهان نگری سلطه گرانه دارد نیست و نمی توان واقعیات را با آن شناخت و دنیای بهتری با آنها ساخت چون این تئوری ها و نگرش های مبتنی بر تقدیر ، تقدیس و نگاهداری منابع سلطه نتوانسته اند تحولات بین المللی را به خوبی بفهمند و نیز نتوانسته اند با پیش بینی تحولات  صلح و امنیت پایدار در دنیا ایجاد کنند.
وی گفت: هیچ یک از نظریه پردازان نمی گویند در پی جنگند و طرفدار علنی جنگ هم نیستند اما مبانی فهمی را ترویج می کنند که به جنگ می انجامد در حالی که ضروریست به قول سهراب سپهری چشم ها را بشوییم و به دنیا با نگرشی دیگر نظاره کنیم.
ظریف افزود: یکی از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی این است که به ما اجازه داد تفکر و اظهارنظر کنیم و قالب های مرسوم و موهوم را بشکنیم و به روش دیگری نگاه کنیم.
وی، خودباوری و توان اندیشیدن و گفتمان متفاوت را اساسی ترین منابع قدرت کشورمان در جهان در حال گذار کنونی برشمرد.
ظریف افزود: اگر از این منظر به علم سیاست و روابط بین الملل نگاه کنیم مشاهده خواهیم کرد که وظیفه دانشمندان علوم سیاسی فقط ترسیم آینده نیست بلکه موظف به آینده سازی است. به همین علت اگر پروژه های آینده نگری را در جهان ببینیم متوجه می شویم که بیشتر کشورهایی که حرفی برای گفتن دارند تصویر خود را در آینده ترسیم کردند.
وی گفت: اگر هدف صرفاً ترسیم آینده بود چه ضرورتی داشت که دستگاه های دیپلماسی در دنیا برای طرح های آینده پژوهی و آینده نگری هزینه های هنگفت کنند آنان با آینده پژوهی در واقع آینده سازی مبتنی بر اهداف ، اولویت ها ، منافع و نگرش های خود را ترسیم می کنند.
وزیر امور خارجه در بخش دیگری از سخنانش مهمترین شاخصه شرایط کنونی را در حال گذار بودن آن دانست و افزود: شرایط متصلبی که نظام دو قطبی در گذشته حاصل کرده بود فرو پاشیده اما هنوز شرایط جدیدی حاکم نشده است که نظامی شناخته شده با چارچوبی مشخص جایگزین شود.
ظریف گفت: پس از فروپاشی نظام دو قطبی حاکم ، برخی با توهم و عجله نظم نوین جهانی را وعده کردند و براساس آن اقدامات وسیعی را صورت دادند.
وی افزود: فلسفه عملکرد نومحافظه کاران این بود که این نظم نوین را که به نظرشان شکل گرفته بود نهادینه کنند و چه بسا در دهه 90 و ابتدای هزاره جدید بسیاری خون ها براساس این توهم ریخته شد.
ظریف اضافه کرد: این ناشی از فهم ناصحیح از تحول در عرصه بین الملل از نظام دو قطبی به نظام تک قطبی آمریکایی محور بود.
وی ادامه داد: تصور نومحافظه کاران این بود که آمریکا قدرت برتر است و با استفاده از قدرت نظامی می تواند جایگاهش را نهادینه کند زیرا می دانستند که وضع آن مقطع گذراست.
ظریف گفت: اگر دوره ریاست جمهوری کلینتون را بررسی کنید می بینید آمریکا هر سال لااقل یک اقدام نظامی در مناطق مختلف جهان اعم از کوزوو ، سودان و عراق صورت داد تا از ابزار جنگ برای نهادینه کردن توهم نظم جهانی جدید استفاده کند.
وی افزود: اما با وجود آن تلاش ها و خون هایی که در کشورهای مختلف بویژه عراق و افغانستان ریخته شد آن نظم جدید شکل نگرفت البته تحولات عراق و افغانستان نیز ناشی از تفکر و محاسبه غلط دوران گذار بود و صدام هم تصور می کرد می تواند در آن دوره قدرتش را افزایش دهد که البته با قد و قواره او تناسبی نداشت.
رئیس دستگاه دیپلماسی ، تنوع بازیگران در عرصه بین الملل و تکثر منابع قدرت را از وجوه اساسی شرایط در دوران گذار برشمرد.
ظریف گفت: امروز دیگر مانند دوره جنگ سرد نیست که فقط دو بازیگر مطرح باشند و بقیه مجبور به همراهی با آنان ، گرچه جنبش غیرمتعهد در آن دوران در پی راهکاری میانه بودند اما دیگر کشورها با آن دو بازیگر همراهی می کردند.
وی افزود: اکنون نه فقط آن دو بازیگر یگانه بازیگران در عرصه بین المللی نیستند بلکه فقط دولت ها نیز بازیگر نیستند و انحصار خود را در این زمینه از دست داده اند.
ظریف گفت: اگر بر مبنای معادلات دوران جنگ سرد محاسبه شود ، محاسبات غلط از آب در می آید پس باید بسنجیم و با پیش بینی عمل کنیم.
وی افزود: باید درک کنیم که شرایط بین المللی چگونه سبب شده است که بازیگران مختلفی در عرصه جهانی نقش آفرینی کنند اعم از بازیگران امنیت زدا و بازیگران امنیت ساز از القاعده گرفته که امنیت زدا بود تا حزب الله که امنیت ساز است.
وزیر امور خارجه همچنین با اشاره به تنوع در منابع قدرت اظهار داشت: زمانی قدرت نظامی در تحولات بین الملل حرف آخر را می زد اما بتدریج پذیرفته شد که در کنار قدرت نظامی منابع دیگری اعم از قدرت اقتصادی و فرهنگی اضافه شود.
ظریف گفت: قبلاً فقط دولت ها کنش گر بودند و به سختی با تنوع بازیگران کنار می آمدند و حتی در دیپلماسی دوجانبه مردم را از موضوعات منابع دولت ها می دانستند و در روابط بین الملل برای افراد شخصیت قائل نبودند اما این تصور دچار تنش شد و دولت ها مجبور شدند با آن کنار بیایند.
وی افزود: در دوره جدید دیپلماسی فرهنگی ، آموزشی و عمومی ایجاد شد و نیاز و درک دولت ها به این عرصه های جدید از دیپلماسی سبب تکثر منابع قدرت شد.
ظریف اضافه کرد: به همین علل دولت ها مجبورند از منابع قدرت اقتصادی ، فرهنگی و گفتمانی به عنوان مبانی قدرت و برای پیشبرد اهداف ملی استفاده کنند.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش خودباوری و سلطه ناپذیری و حضور موثر فعال در منطقه را از منابع قدرت جمهوری اسلامی ایران برشمرد.
ظریف گفت: چه شد که پس از سقوط طالبان و صدام ، جمهوری اسلامی ایران به بزرگترین قدرت منطقه ای تبدیل شده است؟ معجزه که نشد.
ظریف افزود: این ناشی از تصمیم سیاسی هوشمندانه کشور ما در طول چند دهه پس از انقلاب بویژه پس از پایان جنگ بود که سبب شد کشورمان حضوری موثر و آینده ساز در منطقه داشته باشد.
وی گفت: برخی تصور می کنند چون این موضوعات هزینه هایی را بر کشورمان تحمیل کرده است پس آن را مبانی آسیب پذیری تلقی می کنند در حالی که همین ها مبنای نفوذ ما است و سبب شده که در منطقه حرفی برای گفتن داشته باشیم به نحوی که به اذعان همگان معادلات منطقه ای بدون حضور ایران شکل نمی گیرد.
وزیر امور خارجه افزود: این مبنا و منبعی برای قدرت جمهوری اسلامی ایران است و رقبای منطقه ای و بین المللی و بدخواهان ملت و انقلاب اسلامی ایران نگران تقویت این منبع قدرت بودند.
وی اضافه کرد: پس از سقوط صدام و طالبان آنان احساس کردند که جمهوری اسلامی ایران با انتخاب های صحیح توانسته است در منطقه نقش آفرینی کند به همین علت تلاش کردند آن را به طرق مختلف مهار کنند.
ظریف پروژه امنیتی سازی ایران را روش مهار جمهوری اسلامی ایران دانست که به عنوان قدرت در سه دهه گذشته توانسته بود با تحمل فشارها جایگاهش را ارتقاء دهد.
وی گفت: به هر حال قدرتی ایجاد شده که طرف مقابل احساس می کرد نیاز به مهار آن دارد و شاید اگر بتواند همین قدرت را تبدیل به نقطه ضعف و فشار بر ما کند.
رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: فناوری هسته ای یکی از ابزارهای قدرت به عنوان دانش ، خودباوری و مقاومت ما بود و پروژه امنیت سازی با هدف مهار ما اجرا شد.
وی با اشاره به تاکید طرف مقابل بر جلوگیری از فعالیت های هسته ای ما در فردو ، راکتور آب سنگین اراک و کاهش سانتریفیوژها اضافه کرد: این خواسته ها ناشی از اهمیت فعالیت در این عرصه ها نیست بلکه ناشی از اهمیت این فعالیت ها بر منبع گفتمانی قدرت ما است.
ظریف در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اختلافات درخصوص برجام در آمریکا اظهار داشت: یک رشته دعوا در جزئیات مذاکرات از جانب مخالفان در غرب مطرح است اما موضوع اصلی که آمریکا در آن عرصه کار می کند حفظ شرایط ایران هراسی است.
وی گفت: یکی از عوامل اقدام غرب علیه کشورمان ایجاد نگرانی از ظرفیت علمی و هسته ای ایران بود که کمرنگ شد به همین علت تلاش می کنند که عامل دیگری را که همان قدرت منطقه ای ماست در قالب پروژه ایران هراسی پیگیری و تقویت کنند.
ظریف افزود: به همین علت موظفیم این بازی را با علم به اهدافمان بدون از دست دادن منابع قدرت خود ادامه دهیم همچنان که در مذاکرات هسته ای موفق شدیم.
انگلیسی‌ها خودشان سفارت را بسته بودند؛ به نقش سازنده ما پی برده‌اند
وزیر امور خارجه گفت: ما سفارت انگلیس را نبسته بودیم بلکه آنان خودشان این کار را کرده بودند و اکنون به نقش سازنده ایران در منطقه و جهان پی برده اند.
آقای ظریف در جمع خبرنگاران به پرسشی در خصوص بازگشایی سفارت انگلیس گفت: قرار ما این بود که روابط مان با دنیا به غیر از کشورهای استثنا عادی‌سازی شود؛ ما سفارت انگلیس را نبستیم و آنان خودشان این کار را کردند.
وی گفت: البته ما اختلاف نظرهایی با دولت انگلیس داریم و در محیطی تعاملی مبتنی بر چشم باز می توان گفتگو کرد و با روشی جدی و دقیق می توان کارها را پیش برد.
ایران؛ بهترین و امن ترین منطقه برای سرمایه گذاری در دنیا
وزیر امور خارجه گفت: آدم عاقل در ایران سرمایه گذاری می کند چرا که بهترین ، امن ترین و با آینده ترین منطقه برای سرمایه گذاری در دنیا ایران است.
آقای ظریف در بخش پرسش و پاسخ در مورد محدودیت موشکی و کالاهای دومنظوره توضیحاتی ارائه کرد.
وی افزود: در قطعنامه 1929 نه تنها برنامه موشکی ایران منع شده بود بلکه به صورت کامل بر این مسئله تاکید شده بود و حتی خرید و فروش تسلیحات و خرید همه اقلام دو منظوره به صورت کامل ممنوع بود و  همکاری با ایران در حوزه هسته ای ممنوع و مستلزم مجازات بود.
ظریف تصریح کرد: اما در حال حاضر همکاری هسته ای در دستور کار قرار داده شده است و کالاهای دو منظوره به کانالی رفته که ایران عضو آن است و ممنوعیت های نظامی تبدیل به محدودیت موقتی شده است.
وی گفت: برنامه موشکی از یک ممنوعیت همراه با احتمال استفاده از زور برای متوقف کردن و حتی به تعبیری دستور استفاده از زور برای متوقف کردن ، به یک محدودیت آن هم بدون الزام تبدیل شده است.
وزیر امور خارجه لحن قطعنامه های سازمان ملل متحد را نیازمند مطالعه جدی دانست و افزود: زمینه B برغم این که جزیی از قطعنامه نیست ولی نکات قابل توجهی دارد که متأسفانه مغفول مانده است.
ظریف در بخش دیگری از سخنان خود به نقش ایران در دوران پس از نهایی شدن برجام اشاره کرد و گفت: اعتقاد دارم نقش ما به عنوان کنشگر نقش قابل توجهی است.
وی ادامه داد: ما باید به این پرسش پاسخ دهیم که آیا برجام را به عنوان یک فرصت می بینیم یا یک تهدید؟ و پیش بینی تصمیم گیرندگان از نتایج حاصله بسیار اهمیت دارد.
ظریف با  بیان این که اصطلاح «پیش بینی های خودتحقق بخش» بسیار مهم است ، افزود: ما اگر برجام را به عنوان فرصت ببینیم زمینه هایی را برای ما در منطقه فراهم می کند.
وی گفت: نه تنها اجرای قطعنامه 2231 هیچ منعی ندارد چرا که ما دنبال سلاح هسته ای نیستیم بلکه می تواند گشایشی جدی در اقتصاد کشور نیز فراهم کند.
وزیر امور خارجه تاکید کرد: نباید فراموش کنیم که مبنای پیشرفت اقتصادی ما باید اقتصاد مقاومتی که درون زا و برون گراست ، باشد.
ظریف ادامه داد: با این عنایت که برجام را یک فرصت ببینیم که فضای بین المللی ضد ایرانی را در هم شکسته است ، الان وقت آن است که ما از آن استفاده کنیم و به همسایگان اطمینان دهیم و ما این کار را شروع کردیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور تصریح کرد: نیاز است همسایگان جمهوری اسلامی هم با دید مثبت به منافع خودشان در آینده نگاه کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد این که آیا نقض قطعنامه شورای امنیت به منزله نقض برجام است گفت: ما بارها گفتیم برجام و قطعنامه دو مقوله جداگانه هستند و نقض قطعنامه به منزله نقض برجام نیست که زمینه بازگشت پذیری را فراهم کند ، ما بارها تاکید کردیم و نهایتاً آقای کری هم رسماً اذعان کرد که نقض قطعنامه به منزله نقض برجام نیست.
تاکتیک وزارت علوم استفاده از دیدگاههای اندیشمندان است
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در نشست علمی مذاکرات هسته ای و علوم سیاسی در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی گفت: توافق وین پیروزی حق است آن هم نه در میدان نبرد؛ بلکه در میز مذاکره.
فرهادی افزود: در راستای ماموریت گرایی دانشگاهها باید به نقش دانشگاهها به ویژه در حوزه علوم انسانی برای رفع معضلات اجتماعی و مسائل داخلی و بین المللی توجه کرد.
وزیر علوم ، تحقیقات و فناوری  گفت: تاکتیک این وزارتخانه استفاده بهینه از نظرات و دیدگاه های اندیشمندان در حوزه های مختلف است.
فرهادی در ابتدای سخنان خود ضمن تبریک روز پزشک از تیم مذاکره کننده هسته ای نیز قدردانی کرد.
نشست علمی مذاکرات هسته ای و علوم سیاسی به همت سه دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی و با همکاری انجمن علوم سیاسی ایران در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی در حال برگزاری است.
همچنین سیدعباس عراقچی و مجید تخت روانچی معاونان وزیر امورخارجه، تهرانچی رئیس دانشگاه شهید بهشتی ، سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی ، نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران و سجادپور رئیس انجمن علوم سیاسی ایران در این نشست حضور داشتند.
استادان و دانشجویان رشته های علوم سیاسی از دانشگاههای مختلف کشور نیز در این نشست حضور دارند.