آداب و رسوم عيد نوروز در سمنان

 

 

نوروزخوانی
یکی از آداب استقبال از نوروز در استان سمنان نوروزخوانی است، این آیین که درگذشته رواج بیشتری داشته، از نیمه دوم اسفند آغاز می‌شود. 

نوروزخوانان به صورت فردی و یا در گروه‌های دو و سه نفره در محله‌های شهر و روستا گردش می کنند و با خواندن ابیاتی فرارسیدن نوروز باستانی را نوید می‌دهند. 

صدسلام وسی علیک صاحب خانه سلام علیک 
سلام من بگیرعلیک ازجانب مُلا بیگ 
نوروزسلطان آمده گُل درگلستان آمده 
مژده دهیدبه دوستان نوروزسلطان آمده 
بهارآمد، بهارآمدخوش آمد علی باذوالفقارآمدخوش آمد 

درمیان ابیات و اشعار نوروزخوانی در استان سمنان، مضامینی در ارتباط با مدح مولا علی (ع) و دیگر امامان وجود دارد.

مرسوم است که صاحبخانه اقلامی، چون برنج، شیرینی، نقل، گردو و یا وجه نقد به نوروز خوانان هدیه می دهد و وی نیز در مقابل برای سلامتی اهل خانه و برآورده شدن حاجات آنان دعا می‌کند. 

کاشت سبزه
یکی دیگر از آیین‌های استقبال از بهار در استان سمنان، رویاندن دانه گندم، جو، عدس، شاهی و...  برای تهیه سبزه نوروزی است.

 

پخت سمنو
از دیگر آیین‌های نوروزی در این استان پخت سمنو در روز‌های پایانی سال است، آداب و رسوم مربوط به پخت سمنو در شهر‌های سمنان و مهدیشهر به نسبت دیگر مناطق چشمگیرتر است. 


خانه تکانی
با نزدیک شدن سال نو اهالی اقدام به شستشوی اثاثیه منزل، فرش و... می کنند و با پاکیزگی به استقبال از بهار طبیعت می‌روند.

چهارشنبه سوری
در غروب آخرین چهارشنبه سال نوجوانان با افروختن چند تَل آتش با شادی از روی آن می پرند و می‌گویند: 'زردی من از تو/ سرخی تو از من/ غم برو شادی بیا/ محنت برو روزی بیا/ نمد برو قالی بیا' 

از دیگر آداب این شب رسم 'فالگوش' است که بنابر آن برخی افراد حاجت‌مند با فالگوش ایستادن درمحل گذر و یا سایر محل ها، براساس شنیده‌های خود برآورده شدن حاجت‌شان را تعبیر می‌کنند. 

رسم 'شال اندازی' نیز در برخی روستا‌های گرمسار و منطقه کالپوش شاهرود در این شب انجام می‌شود، برای این منظور جوانان شال خود را درخانه‌های اهل محل انداخته و به انتظار می‌نشینند، صاحب هر خانه با دیدن شال مقداری میوه، شیرینی، نقل و ... در میان شال نهاده و به صاحبش می‌دهد. 

در دیگر نقاط، جوانان با پوشاندن چهره خود و اجرای رسم 'قاشق زنی' به درخانه‌ها رفته وبا زدن مداوم قاشق به کاسه فلزی صاحب خانه را از حضور خود برای دریافت هدیه مطلع می‌کنند.

انجام بازی‌های محلی، شکستن کوزه به نشانه رفع بلا، پخت آش در آخرین چهارشنبه سال به نیت طلب حاجت و بخت گشایی و نیز تهیه سبزی پلو و یاخورش سبزی برای شام از دیگر آداب این شب درنقاط مختلف استان است. 

عَلَفه (عرفه)
دربرخی نقاط استان اهالی دو شب مانده به آغاز سال نو را در اصطلاح عرفه (علفه) اموات نامیده و در این شب برای شادی روح درگذشتگان خود خیرات می‌کنند. 

 

عیدانه (عیدونه)
یکی دیگر از آیین‌های نوروزی ارسال هدایا و عیدانه برای دختران نامزد دار و یا عقدی توسط خانواده داماد است. 

برای این منظور تعدادی از زنان فامیل همراه با مجمع‌های حاوی کفش، روسری، چادر، کله قند قطعه‌ای طلا و. با شادی و سرور به خانه دختر رهسپار شده و هدایا را تقدیم می‌کنند. تهیه و ارسال عیدانه داماد نیز توسط مادرعروس انجام می‌شود. 

تحویل سال
در لحظات پایانی سال مرسوم است که سفره هفت سین را درخانه گسترده و اقلام آن شامل سکه، سیب، سنجد، سماق، سبزه، سیر و سمنو را در میان سفره می‌گذارند. 

در بسیاری از نقاط، اهالی علاوه بر موارد نامبرده سفره نوروزی خود را با نهادن آینه، قرآن، ظرف آب، نارنج، ماهی قرمز، شمع یا چراغ، نان محلی، انجیر خشک، نخود و کشمش، گردو و بادام، گلاب پاش، تخم مرغ رنگ شده، میوه، حلوا، نمک و گُل مزیّن می‌کنند. 

در همین لحظات برخی خانواده‌ها ورود فردی خوش قدم با عنوان 'شگون' یا'شگوم' را انتظار می‌کشند، این شخص که غالبا نوجوان و از سادات فامیل یا محله است همراه با سینی حاوی کوزه آب، سبزه، قرآن، نمک و. در اولین دقایق سال نو به عنوان اولین شخص به خانه قدم نهاده و با تبریک فرا رسیدن نوروز، عیدی خود را از پدر خانواده دریافت می‌کند.

 

دید و بازدید
دید و بازدید ازدوستان و آشنایان نیز با گذشت دقایقی از تحویل سال آغاز شده و تا پایان تعطیلات نوروزی ادامه می‌یابد. 

 

سیزده به در
آخرین روز از تعطیلات نوروزی نیز به تفرّج در دامن طبیعت اختصاص دارد، این روز فرخنده را اعضاء خانواده و فامیل در دامن کوه، صحرا و باغات سپری می‌کنند.

پخت انواع آش وغذا‌های محلی ازجمله سبزی پلو، ته چین، آش رشته، آش انار، انجام بازی‌های محلی و تاب سواری، خواندن ابیات و ترانه‌های محلی و نیز انداختن سبزه‌های نوروزی در آب روان از جمله آداب این روز است، گره زدن سبزه به نیّت حاجت طلبی و بخت گشایی از دیگر باور‌های اهالی دراین روز است.