تفاوت منبت کاری با معرق کاری چیست؟

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ در بین هنر‌های اصیل ایرانی و صنایع دستی این مرزو بوم زیبایی‌های بسیاری را می‌توان بر شمرد. از این میان منبت کاری و معرق کاری توانسته اند در کنار یکدیگر اوج هنر و زیبایی را ایجاد کنند. هنرمندان صنعت کار با ادغام تکنیک‌های معرق و منبت روی چوب طرح‌هایی به زیبایی هر چه تمامتر را به جهان عرضه کنند.
منبر سفارشی هامبورگ نمونه‌ای از هماهنگی منبت و معرق با جلوه‌هایی بی نظیر است که نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. به طوری که بسیاری از تماشاگران متوجه تفاوت بین قسمت‌های معرق کاری شده با بخش‌های منبت کاری نمی‌شوند.

به راستی تفاوت بین منبت و معرق چیست؟
منبت به مفهوم کنده کاری است که بر روی چوب انجام می‌گبرد. منبت کاری هنری است که ریشه در تاریخ ایران دارد. اولین هنرمندان منبت کار در واقع همان انسان‌هایی هستند که برای اولین بار از ابزار استفاده کردند. شاید بتوان گفت کشف فلز و ساخت ابزار نقطع عطفی در هنر‌های دستی همچون منبت کاری و معرق کاری است. ابزار‌های تیز و برنده که با اشکال به خصوصی ساخته شده اند در دستان هنرمند صنعت کار به زیبایی هر چه تمامتر به کار گرفته می شود.

معرق به معنای نوعی از چیدمان است که تکه‌های ریز چوب را در کنار یکدیگر شکل می‌دهد. تکه‌های ریز چوب‌های رنگارنگ طبیعی در کنار یکدیگر تبدیل به اشکالی زیبا و چشم نواز خواهند شد. معرق چوب نوعی نقاشی است که بر روی چوب کشیده می‌شود و به جای قلمو و رنگ، از تیغه اره استفاده می‌شود.
هر دو این هنر‌های زیبا از ابزار‌هایی نتیز و برنده استفاده می‌کنند و طرح‌های زیبا و بدیع را نمایان می‌سازند. اما نکته ظریفی در منبت وجود دارد که در معرق دیده نمی‌شود و ویژگی‌هایی در معرق کاری به چشم می‌خورد که در منبت کاری وجود ندارد و این در نوع به کار گیری ابزار، انجام و پیاده سازی کار است.
معرق با برش‌های چوب به اشکال مختلف معنا پیدا می‌کند و منبت با حجم سازی و حجم دادن به چوب جان می‌گیرد.

در منبت کاری از هر سبکی که استفاده شود منجر به حجم سازی می‌شود. به طور کلی منبت در سه روش انجام می‌شود:

حکاکی- برجسته سازی و پیکر تراشی.
در هر سه این فنون مهارت‌های به کار گرفته شده باید بتوانند حجمی را به نمایش بگذارند.
همه کنده کاری ها، گود برداری ها، کندن و تراشیدن‌ها در نهایت یک حجم واقعی را به نمایش خواهند گذاشت.

در منبت طرح نهایی از زمینه جدا شده است این جدایی یا به صورت بیرون زدگی است و یا به صورت گود برداری، ولی آنچه مسلم است طرح حجم دار نهایی است.

در معرق کاری همه چیدمان بر اساس قرارگیری بر روی سطح انجام می‌شود. برش‌هایی که با ابزار‌ها داده می‌شود در هماهنگی کامل با یکدیگر است.
ابتدا طرح مورد نظر را بر روی کار کپی کرده و با ابزار مخصوص شیار‌هایی را در اطراف طرح ایجاد می‌کنند. سپس باید تکه‌های ظریف چوب بر روی طرح به درستی جایگزین شوند. چوب‌های مورد استفاده در منبت و معرق از گونه‌های متفاوت است و بیش از ۶۰ تا ۷۰ چوب از درختان مختلف را شامل می‌شود. هر کدام از این چوب‌ها در رنگ متفاوت و با سختی مختلفی وجود دارند که می‌بایست به درستی در طرح استفاده شوند.
فرق چوب به کار رفته در منبت کاری و معرق کاری بیشتر در روغنی بودن آن است.
در معرق هرگز از چوب‌های روغنی نظیر پسته و بادام استفاده نمی‌شود، زیرا می‌توانند روغن خود را بر روی تابلو انتشار داده و موجب بد رنگی طرح نهایی می‌شوند. روغن چوب در اثر خشک شدن به صورت شوره سفید رنگی بر روی چوب دیده می‌شود که اصلا خوشایند نیست و از ارزش کار هنری کم می‌کند.

ابزار‌های مورد استفاده در منبت و معرق
کمان اره‌ای “یو” شکل که برای برش ابزار بسیار مناسبی است
میخ سایه: این وسیله همان میخی است که در کفاشی نیز از آن استفاده می‌شود.
میخ سایه بیشتر در معرق و برای سفت کردن چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میخ کش نیز برای کشیدن میخ به کار گرفته می‌شود.

پنس در اشکال مختلف وجود دارد و برای برداشتن قطعات ظریف در معرق کاربرد فراوانی دارد.
سوهان برای از بین بردن لبه هاب تیز و ناصاف استفاده می‌شود.
درخش یا تیزک:برای برداشتن طرح از روی کار وسیله‌ای بسیار مناسب است.

نکته: هنر‌های اصیلی همچون منبت و معرق در کنار یکدیگر می‌توانند بهتر دیده شوند.
هنرمند با تجربه با به کارگیری خلاقیت ذاتی می‌تواند به خوبی از ظرافت‌های موجود در
صنایع دستی و هنری بهره ببرد برای مثال: طرح وسط یک میز می‌تواند معرق کار شود و اطراف و دور پایه‌ها منبت کاری شود.